Amaç: Okullarda menülerin yeterli, dengeli ve adölesanların gereksinimlerine uygun olmasının yanı sıra sürdürülebilir olması da önemlidir. Bu nedenle bu çalışmada, liselerde sunulan menülerin kalitesini ve çevresel etkisini değerlendirmek amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Türkiye’nin yedi farklı bölgesinden birer lisenin bir aylık öğle yemeği menüsü çalışmaya dahil edilmiştir. Veriler 31 Ekim-2 Aralık 2022 tarihleri arasında toplanmıştır. Menülerin enerji ve besin ögesi içeriklerinin hesaplanmasında Beslenme Bilgi Sistemi (BeBiS, versiyon 8.1) Programı kullanılmıştır. Menülerin enerji ve besin içerikleri Türkiye Beslenme Rehberi (TÜBER) 2022 önerileriyle karşılaştırılmıştır. Menülerin kalitesini değerlendirmek için Sağlıklı Yeme İndeksi (SYİ) 2015 kullanılmıştır. Menülerin karbon ve su ayak izleri ise literatürde bulunan faktörler kullanılarak hesaplanmıştır. Bulgular: Menülerin enerji ve besin ögesi içeriklerinin genel olarak TÜBER-2022 önerilerine uygun olmadığı görülmüştür. Diyet kalitesi açısından ise menülerinin büyük bir kısmının “geliştirilmesi gereken” grubunda olduğu saptanmıştır. Ayrıca menülerin kalitesi ile karbon (r=-0.251, p=0.003) ve su ayak izi arasında negatif bir korelasyon olduğu (r=-0.163, p=0.049) belirlenmiştir. Menülerin enerji, protein ve yağ içeriği ile karbon ve su ayak izleri arasında pozitif bir korelasyon olduğu görülmüştür (p<0.05). Sonuç: Sonuç olarak, menüler planlanırken öncelikli amaç, adölesanların enerji ve besin ögesi gereksinimlerini karşılamak olmalıdır. Ayrıca menülerin çevresel etkisi ve adölesanların besin tercihleri de göz önünde bulundurulmalıdır.
Aim: It is important that menus in schools are adequate, balanced, and suitable for the requirements of adolescents, as well as being sustainable. Therefore, this study aimed to evaluate quality and environmental impact of menus served in high schools. Material and Methods: One-month lunch menus of one high school from seven different regions of Turkey were included in the study. Data was collected between October 31-December 2, 2022. Nutrition Information System (BeBiS, version 8.1) Program was used to calculate the menus’ energy and nutrient contents. The menus’ energy and nutrient content were compared with recommendations of the Turkey Dietary Guidelines (TUBER) 2022. Healthy Eating Index (HEI) 2015 was used to evaluate the menu quality. The menus carbon and water footprints were calculated using factors found in the literature. Results: It has been observed that the menus’ energy and nutritional contents generally do not comply with TUBER-2022 recommendations. According to diet quality, it was determined that most of the menus were in the “needs improvement” group. It has also been determined that there was a negative correlation between menu quality and carbon (r=-0.251, p=0.003) and water footprint (r=-0.163, p=0.049). It has been observed that there was a positive correlation between the menus’ energy, protein, and fat content and their carbon and water footprints (p<0.05). Conclusion: In conclusion, the primary aim of menu planning should be to meet the energy and nutritional requirements of adolescents. Moreover, menus’ environmental impact and adolescents’ food preferences should also be considered.
