Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: SÜHEYLA HALE BAYIRBAŞ
Danışman: Metin Parıldı
Özet:
Bu çalışma, Arap edebiyatının
bilinen yazılı tarihinin ilk dönemlerinden başlayarak hicrî beşinci yüzyıl
sonlarına kadar geçen bir zaman aralığına, edebî eleştirinin en önemli tartışma
konularından biri olan “anlam” meselesinin odağından bir bakış sunmaktadır.
Arap edebî eleştirisinde “anlam” kavramının muhtelif içerikleri ve kullanımları
vardır. Eleştiri literatüründe anlama ilişkin değerlendirmelerin doğru bir
şekilde anlaşılması için bu kavramsal içeriklerin dikkate alınması gerekir.
Arap edebiyat âlimlerinin edebî bir eserin üstünlüğünü gösteren bazı özellikler
ve bu özelliklere bağlı eleştirel ölçütler belirledikleri görülmektedir.
Onların eserlerinde yaptıkları değerlendirmeler ışığında anlam için beş önemli
ölçüt belirledikleri anlaşılmıştır: doğruluk, özgünlük, açıklık, güzellik ve
bütünlük. Gerek teorik gerek uygulamalı eleştiri sahasında telif edilmiş
eserlerde, bu ölçütlerin tümü veya birkaçı hakkında açıklamalar bulunmaktadır.
Âlimlerin söz konusu ölçütler hakkında farklı yaklaşımlara sahip oldukları
anlaşılmaktadır. Bu çalışmada söz konusu beş temel edebî eleştiri ölçütü
etrafında yapılan tartışmalar ve farklı görüşler problematik bir yaklaşımla ele
alınmıştır. Çalışmanın amacı, Arapların şiir anlayışlarında anlamın yeri, Arap
edebî eleştirisinin diğer temel meseleleri ile anlam meselesinin ilişkisi,
anlam için belirlenen eleştiri ölçütlerinin Arapların şiir anlayışlarına etkisi
ve bu konudaki tartışmaların sebeplerini ortaya koymaktır. Bunun için dönemin
önemli edebiyat âlimlerinin anlam sorununa ilişkin görüş ve değerlendirmeleri,
karşılaştırmalı bir biçimde kronoloji gözetilerek analiz edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Arap Dili ve Belâgati, Arap
edebiyatı, Arap şiiri, edebî eleştiri, anlam