Büyük Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey döneminde Mu'tezile


Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Erciyes Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Temel islam Bilimleri, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2015

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: ABDULLAH ÖMER YAVUZ

Danışman: Muharrem Akoğlu

Özet:

Türklerin tarihte kurduğu en büyük devletlerden birisi Büyük Selçuklu Devletidir. Tuğrul Bey, bu devletin ilk hükümdarıdır. O, siyasal kavgaların bitmediği coğrafyada devletini güçlendirmek istemiştir. Sözünü ettiğimiz bu coğrafya, farklı nedenlere bağlı olarak çok renkli bir mezhep yapısına da sahiptir. Hanefîler ve Şafiîler arasında uzun süredir devam eden bir mücadele vardır. Farklı mezhepler de bu iki mezhebin yanında blok oluşturmuşlardır. Tuğrul Bey döneminde bu kadim mücadele Mu'tezilîler ile Eş'arîler üzerinden yaşanmıştır. Mu'tezilî olan Vezir Kündürî, Tuğrul Bey tarafından göreve getirilmiştir. Kündürî öncülüğünde yürütülen Rafızî, Eş'arî-Şafiî, Sûfî kitlelere yönelik politikalar Selçuklu Mihnesi olarak adlandırılır. Mu'tezile düşüncesinin devlet destekli olarak yüceltilmesi devlet aklı ve stratejisi gereği olarak değerlendirilmesi gereken bir husustur. Tuğrul Bey döneminin sonuna kadar devam eden bu süreçte Kadı Abdülcabbâr'ın öğrencileri olan Mu'tezilî ilim adamları yetişmiştir. Tuğrul Bey'in vefatı ile Sultan Alparslan iktidara gelmiş ve Kündürî'yi idam ettirmiş, uygulamalarına da son vermiştir. Anahtar Kelimeler: Selçuklular, Tuğrul Bey, Vezir Kündürî, Mezhep Hareketleri, Mu'tezile, Eş'arîlik.