Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Erciyes Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: MELEK KARACA
Danışman: Oktay Bektaş
Özet:
Bu çalışmanın amacı, ortaokul öğrencilerinin rol model alma algıları ile fen bilimlerine yönelik özdüzenlemeleri arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Bu amaç doğrultusunda, araştırmanın nicel bölümünde “Kayseri ili Melikgazi ilçesindeki ortaokul öğrencilerinin rol model alma algıları ile fen bilimlerine yönelik özdüzenlemeleri arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?” sorusuna cevap aranmıştır. Nitel bölümünde ise “Ortaokul öğrencilerinin rol model alma algıları ile fen bilimlerine yönelik özdüzenlemeleri arasındaki ilişki nasıldır?” sorusu yanıtlanmıştır.
Araştırmanın genelinde karma yöntem deseninin sıralı dönüşümsel tasarımı tercih edilmiş; çalışma nicel araştırma yönteminin yordayıcı korelasyon deseni ve nitel araştırma yönteminin fenomenoloji deseni kullanılarak yürütülmüştür. Nicel araştırma kapsamında, araştırmanın örneklemini, 2018-2019 eğitim-öğretim yılında Kayseri ili Melikgazi ilçesi üç, beş ve yedinci bölgelerinde yer alan birer ortaokulun her sınıf seviyesindeki 1200 öğrenci oluşturmaktadır. Nitel araştırma kapsamında ise çalışma grubunu üçüncü bölgede yer alan bir ortaokulun her sınıf seviyesinde öğrenim görmekte olan fen bilimlerine yönelik özdüzenleme ve rol model alma algı düzeyleri düşük, orta ve yüksek, her bir kademeden dörder öğrenci olmak üzere toplam12 öğrenci oluşturmuştur. Buna ek olarak, her bir öğrencinin kendisi için rol model olarak gördüğü bireylerle de rol model çalışma grubu oluşturulmuştur.
Çalışmanın nicel verileri, “Fen Bilimlerine Yönelik Özdüzenleme Ölçeği” ve “Rol Model Alma Algısı Belirleme Ölçeği” aracılığı ile toplanmıştır. Nitel verileri ise, fen bilimlerine ilişkin özdüzenleme düzeyi ve rol model alma algısı belirlemeye yönelik yarı yapılandırılmış görüşme ve rol modellere yönelik hazırlanmış rol model özdeğerlendirme formu aracılığı ile toplanmıştır.
Araştırmadan elde edilen nicel veriler için SPSS 20 yazılımı ile betimsel istatistik (aritmetik ortalama, standart sapma, varyans, çarpıklık ve basıklık) yapılmıştır ve normalliğe bakılmıştır. Öte yandan, LISREL 8.80 yazılımı ile yapısal eşitlik modellemesinin (YEM) model geliştirme stratejisi kullanılarak veriler analiz edilmiştir. Bu amaçla, ilk olarak fen bilimlerine yönelik özdüzenleme ve rol model alma algısı ölçeklerinden elde edilen verilerin normalliği kontrol edilmiştir. Buradan hareketle, verilerin normalliği için gözlemlerin bağımsızlığı, katılımcıların rastgele örneklenmesi, değişkenler arasındaki ilişkinin doğrusallığı, tek ve çok değişkenli normallik, uygun ölçüm düzeyi ve makul bir örneklem büyüklüğü gibi YEM’in varsayımlarının karşılanıp karşılanmadığı incelenmiş ve Robust Maximum Likelihood yani Güçlü En Çok Olabilirlik (EO) metodu tercih edilmiştir. Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri sonuçlarına göre rol model alma algısına ait üç faktör (yeniden üretme, akılda tutma, motivasyon) ile fen bilimlerine yönelik özdüzenlemeye ait üç faktör (öğrenme stratejileri, eleştirel düşünme, zaman ve çaba düzenleme) gizil değişkenler olarak tanımlanmıştır. Böylece, altı gizil değişken, 56 gösterge değişken ve 1100 gözlemden oluşan bir yapı üzerinde çalışılmıştır. Öte yandan, görüşmelere ait ham veriler, içerik analizi kullanılarak analiz edilmiştir. Analiz sonucu elde edilen temalar, özdüzenlemenin üç aşamasını ve rol model alma algısını da kapsayacak biçimde düzenlenmiştir. Bu düzenleme ile “ön düşünme”, “performans/iradesel kontrol”, “öz yansıtma” ve “rol model” temaları oluşturulmuştur. Rol modellerden elde edilen veriler ise betimsel olarak analiz edilmiştir.
Elde edilen yapısal eşitlik modeline göre, rol model alma algısının yeniden üretme ve akılda tutma alt boyutlarının fen bilimlerine yönelik özdüzenleme değişkenini yordadığı, motivasyon alt boyutunun ise özdüzenleme değişkenini yordamadığı görülmüştür. Buna ek olarak, nitel araştırma verilerine göre, rol model alma algısı alt boyutlarının fen bilimlerine yönelik özdüzenleme alt boyutlarını desteklediği sonucuna ulaşılmıştır. Öte yandan, sadece motivasyon ile zaman-çaba yönetimi boyutlarının her zaman birbirleri ile uyumlu olmadığı görülmüştür. Ayrıca, öğrencilerin fen bilimlerine yönelik özdüzenleme becerileri ile rol model aldıkları bireylerin özelliklerinin benzerlik gösterdiği belirlenmiştir. Çalışmanın sonuçları, alanyazında bulunan araştırmaların sonuçları ile benzerlik ve farklılık açılarından karşılaştırılmış ve gerekli yorumlar yapılmıştır.
Çalışmanın sınırlılıkları, bulguları ve sonuçları dikkate alınarak, araştırmacılara ve fen bilimleri öğretmenlerine önerilerde bulunulmuştur. Örneğin, öğrenenlerin rol model alma algıları ile fen bilimlerine yönelik özdüzenlemeleri arasındaki ilişkiyi gösteren ve cinsiyet, sınıf düzeyi, anne-baba eğitim düzeyi demografik bilgileri de dikkate alan model geliştirme çalışmalarının yapılabileceği önerilmiştir.