Eski Türkçe Kenç “genç, yavru, çocuk” Kelimesinin Kökeni Üzerine Düşünceler


GÜNER G.

BENGÜ BELÄK-AHMET BİCAN ERCİLASUN ARMAĞANI, Gül Bülent, Editör, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara, ss.225-232, 2013

  • Yayın Türü: Kitapta Bölüm / Araştırma Kitabı
  • Basım Tarihi: 2013
  • Yayınevi: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü
  • Basıldığı Şehir: Ankara
  • Sayfa Sayıları: ss.225-232
  • Editörler: Gül Bülent, Editör
  • Erciyes Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Bu çalışmada Eski Uygur ve Karahanlı Türkçesi metinlerinden itibaren takip
edebildiğimiz kenç “genç, yavru, çocuk” kelimesinin kökeni üzerinde durulacaktır.
kenç kelimesinin kökeni ve hangi dile ait olduğu konusunda çok çeşitli görüşler ortaya
konulmuştur. Räsänen, Borovkov, Eker gibi bilim adamları kelimenin İran dilli bir
aileye mensup olabileceği fikrindedirler. Ancak bu fikirlerini ayrıntılı bir şekilde izah
etmezler. Clauson, Doerfer, Starostin, Gülensoy, Nişanyan ise kelimeyi Türkçe kabul
ederler. Biz, Eski Türkçe kenç’in Soğdca knc [kanc] “kız çocuk” kelimesinden
alıntılama olduğunu düşünüyoruz. Kelime, Avesta’da kainika “genç kız, küçük kadın”
olarak da mevcuttur [Avesta kainika > Soğdca knc). Bu veriyle ilişkili bir diğer
Soğdca kelime de kance “küçük kız, çocuk”tur. Denilebilir ki başta Soğdca olmak
üzere Pehlevice (knyg [kanik ~ kanik]; knyck [kanicak ~ kanicak] “kız, genç kız”) ve
Yani Farsça (kaniz ve kaniz(ak) “bakire, genç kız, kız”) gibi İranî dillerde daha çok
küçük kız çocuklarını ifade etmede kullanılan knc [kanc] kelimesi Eski Türkçeye kenç
olarak geçmiştir ve cinsiyet ayırt etmeksizin daha genel bir kullanıma kavuşarak
“genç, yavru, çocuk” anlamlarını karşılamaya başlamıştır.

In this study, we will be focused on the etymology of the kenç “young, baby,
children” that we can follow it from the Old Uighur and Karakhanid texts.
There are so much different opinion about the etymology and the origin of kenç.
Räsänen, Borovkov and Eker think that the word may be belong to an Iranian
language. But don’t explain these ideas in detail. Clauson, Doerfer, Starostin,
Gülensoy and Nişanyan is accept the word as Turkic. In our opinion Old Turkic kenç
is quoted from Sogdian knc [kanc] “girl, young girl”. This word exists in Avesta as
kainika “young girl, small woman” [Avesta kainika > Sogdian knc]. Another word
assossiated with this data is Sogdian kance “small girl, child”. It can be said that the
word knc [kanc] at Iranian languages such as Sogdian, Pahlavian (kngy [kanik ~
kanik]; knyck [kanicak ~ kanicak] “girl, young girl”) and Persian (kaniz ve kaniz(ak)
“maid, young girl, girl”) which used to express mostly small and young girls was
passed to Old Turkic as kenç and was used to explain “young, baby, child”.