Divan Şairlerinin Gözüyle Belagat I


KOÇOĞLU T.

Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi/ The Journal Of International Social Research, cilt.7, sa.31, ss.158-174, 2014 (Hakemli Dergi)

Özet

DÎVÂN ŞÂİRLERİNİN GÖZÜYLE BELÂGAT I

Türk edebiyatı sahasında belâgat üzerine yapılan çalışmaların büyük çoğunluğunu, metin neşri ve bunlar üzerine yapılan incelemeler oluşturmaktadır. Söz konusu metinlerde ve yapılan araştırmalarda belâgat üzerine teferruatlı bilgi verildiği için bu yazının amacı doğrultusunda belâgatın ne olduğuna, kısımlarına ve diğer meselelerine girilmemiştir. Kısaca belâgatın tanımı verilmiş ve bu kavrama Dîvân şâirlerinin nasıl baktığı, belâgatı şiirlerinde nasıl ele aldıkları, belâgat hakkında ne düşündükleri ve belâgatın benzetildiği unsurlar tespit edilip üzerine değerlendirme yapılmıştır.

Çalışma için özel bir kıstas gözetmeksizin 60 civarında dîvân tarandı ve içerisinde belâgat kelimesi geçen beyitler tespit ve tasnif edildi. Sonra bu tasniften hareketle dîvân şairlerinin belâgata bakışları değerlendirilmeye çalışıldı. Tasnif ve değerlendirmeler yapılırken özellikle şairlerin belâgat hakkında ne düşündükleri, belâgatı nasıl niteledikleri ve hangi kavramlara benzettikleri üzerinde duruldu.  Şairlerin, belâgatı ilk başta, etkileyici ve en üstün söz anlamında kullandıkları; bezme, kadehe, kozmik unsurlara, ülkelere, saltanata, savaş araçlarına, meydana, gül bahçelerine, bülbüle, tûtîye ve benzeri birçok kavrama benzettikleri tespit edildi. Bu tespitlerden de hareketle dîvân şairlerinin şiir ve hayal dünyasında belâgata bakışları değerlendirilmeye çalışıldı. Ancak belâgat ile arasında bağ kurulan kavramlar 50 civarında olduğu için ve hepsinin değerlendirmesi kitap hacmini yakalayacağından bu yazıda sadece 17 kavram ele alınmıştır.

                 Anahtar Sözcükler: Belâgat, Dîvân şiiri, şâir, söz.

DİWAN POETS’ PERCEPTİON OF RHETORİC I

A vast majority of the studies related to the Rhetoric in the field of Turkish Literature accounts for text publishing and the researches upon them. For a very dense information about rhetoric is given through the researches and the texts mentioned before, in line with the purpose of this study, the issues as the definition of rhetoric, its parts and other related topics are not yet touched upon. A brief introduction related to the definition of rhetoric is given and a commentary upon how Diwan Poets perceived this conception, how they made use of rhetoric in their poems, their ideas and the points that rhetoric is resembled.

                For this study, without any criteria taken into account, approximately 60 Diwan Poems were scanned and the lines having ‘rhetoric (belagat)’ were chosen and classified. Later on, by moving from this classification; the perception of the Diwan Poets for rhetoric was studied. While the classification and the commentary process is on, how the poets qualified the rhetoric, what were their opinions and their correlations among the other subjects and rhetoric itself are highlighted. Poets, initially, used the rhetoric as effective and the supreme words and resembled it to friends’ summon, wine glass, cosmic items, countries, kingdom, war crafts, arenas, rose gardens, nightingales, parrots. By having these metaphors taken into consideration, Diwan Poets’ perceptions of rhetoric in their poetry and in their imaginative worlds are discovered. However, solely 17 items are studied in this work for the terms with which a comparison shall be made surpasses 50 in number and their study may cover a book size work.   

Key Words : Rhetoric, Diwan Poem, Poet, Word