Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tiydem, Ankara, 2013
Bu araştırmanın amacı Sör Paul Rycaut’un Osmanlı İmparatorluğu’nun Hâlihazırdaki Durumu [The Present State of the Ottoman Empire adlı eserininde, yazarın Osmanlı Saray’ına bakışını incelemektir. Rycaut’un eserinin değeri ülkemizde henüz yeterince anlaşılamamıştır. Belki de bu yüzden bu eser hakkında ülkemizde nitelikli bir çalışma yapılmamıştır. İngiliz şarkiyatçılık tarihinde bir kalsik olan bu eser, çağının en fazla okunan ve satan eseri olmuştur. Bu eser neredeyse bütün Avrupa dillerine tercüme edilmiş bir başyapıttır. Osmanlı İmparatorluğu'nun Hâlihazırının Tarihi (1661) aynı zamanda Avrupa Şarkiyatçılığının temelini oluşturan bir başvuru kaynağıdır. Bu eserin bu kadar etkili ve önemli olmasını sağlayan en önemli neden yazarın 1654–1660 yılları arasında İstanbul’da İngiliz Devleti’nin ve Yakındoğu Ticaret Şirketi’nin sekreteryasını yürütmüş olması ve eserini de bu dönemde kendi gözlemlerine dayanarak yazdığına inanılmasıdır. Sör Paul Rycaut bu dönemde gerçekten o dönemin İstanbul elçisi Lord Winchielsa (Heneagen Finch)’nın Sekreteri olarak görev yapmıştır. Türkçe’yi de öğrenen yazar, Osmanlı toplumu ve siyasi yapısı ile ilgili fikirlerinin hemen hepsini Osmanlı devletinin üst düzey idarecilerinden dinlediklerinden yola çıkarak yazdığını belirtmiştir. Bu beyan hem doğulu hem de Batılı otoriteler tarafından kabul görmüş, eserde geçen düşünceler sorgulanmamıştır.Osmanlı Sarayının, Osmanlı siyasi yapısı içindeki yeri ve önemi onun bir fantezi olarak algılanmasının önüne geçmiştir. Osmanlı padişahlarının bir despot değil kendi yasaları içinde sınırlı özgürlüklerinin olduğu bilinen bir gerçekliktir. Bu yeni bilgiler ışığında Rycaut’un eserinde geçen düşüncelerin ve yazarın “gerçeklik” iddiasının Osmanlı dünyasının hâlihazırdaki durumu ile çok fazla örtüşmediğini söylemek artık bir “önyargı” değildir. Ayrıca, bu eserin nasıl bir Şarkiyatçı bakış açısı ile yazıldığını aydınlatmak, Rycaut ve eserine yeni ve farklı bir bakış açısı kazandıracaktır.