Akademik Veri Yönetim Sistemi
El Ruha 5th International Conference on Social Sciences, Tunis, Tunus, 3 - 06 Ekim 2019, ss.1-20
Kitab-ı Mukaddes eleştirisinin öncülerinden kabul edilen Fransız Katolik din adamı Richard Simon’un 1689 yılında yayımlanan Histoire critique du Vieux Testament adlı eserinden yaklaşık bir buçuk yüzyıllık bir göreceli durgunluk döneminden sonra Ernest Renan’ın (1823–1892) Vie de Jésus (1863) adlı eseri bilim-din tartışmasını yeniden gündeme getirmiştir. Trent konsilinden (1545–1563) sonra Kitab-ı Mukaddes’i yorumlama yetkisinin yalnızca Katolik kilisesine ait olduğunu savunan görüşün aksine Renan, Katolik teolojisinin eleştirel tarihle uyumsuzluğuna dikkat çekerek bilimsel bir düzeye sahip olabilmesi için Kitab-ı Mukaddes araştırmalarının tarafsız tarihçiler tarafından yapılması gerektiğini düşünüyordu. Renan’a göre tarihle teoloji arasındaki uçurum aşılmaz nitelikteydi. O, tercihini bilimsel bir disiplin olan tarihten yana kullanmıştı.
Alfred Loisy (1857-1940) Türkiye’de hâlâ neredeyse hiç bilinmezken, Renan adı, Nâmık Kemal tarafından 1883’te yazılmış olup ilk defa 1908 yılında Renan Müdafaanâmesi başlığıyla yayımlanan reddiye aracılığıyla dönemin bilim camiasına duyurulmuştur. Bu eserde Renan’ın İslam’ı bilim ve felsefe karşıtı bir din olarak sunması eleştirilmektedir. Renan’ın din eleştirisi Hıristiyanlık örneğinden başlayarak dinin tamamına karşı ilerlemiştir. Renan’ın bu fikirsel seyrindeki temel etken akla dayalı olan bilimin gerçekliği tek başına temsil etmesiydi. Renan’a göre dini metinler bütünüyle tarihsel/bilimsel gerçeklik ifade etmedikleri için rasyonel kabul edilemezleri.
Collège de France’da İbranice hocalığı yapan Renan’ın derslerine 1882 yılında katılmaya başlayan Alfred Loisy’nin bu deneyimi hayatında bir dönüm noktası olmuştur. Renan’dan öğrendiği eleştirel metotları kullanarak onu “kendi silahlarıyla” vurmayı hedefleyerek yola çıkan genç Loisy, yıllar sonra onun haklı olduğu sonucuna varmıştır. Renan ile Loisy’nin hayat hikâyeleri ile bilim ve din konusundaki görüşleri hakkındaki paralellikler dikkat çekicidir. Her ikisi de Katolik kilisesinde din adamı olmak üzere yola çıkmış ama Renan erken yaşta Kilise ile yollarını ayırırken Loisy, aforoz edilmesine rağmen dininden vazgeçmemiştir. Kitab-ı Mukaddes eleştirisi konusunda uzmanlaşmış bu iki şahsiyet arasındaki karşılaştırma bilim-din ya da daha spesifik bir bağlamda teoloji-tarih arasındaki gerilim karşısındaki yaklaşımları ve bunun doğurduğu krizi aşmak için geliştirilen çözümleri daha anlaşılır hâle getirecektir.
After a relative stagnation of about a century and a half from the work of one of the pioneers of Biblical criticism, the French Catholic cleric Richard Simon's Histoire critique du Vieux Testament, published in 1689, Ernest Renan's Vie de Jésus (1863) revived the discussion about the science-religion relation. Contrary to the view adopted at the Trent Council (1545-1563) that the authority to interpret the Bible belongs only to the Catholic Church, Renan, by drawing attention to the incompatibility between critical history and Catholic theology thought that studies about the books of the Bible had to be done by objective historians so that it could have a scientific level. According to Renan, the gap between history and theology was unbridgeable. He personally gave preference to history as being a scientific discipline.
While Alfred Loisy (1857-1940) is still hardly unknown in Turkey, Renan’s name has been announced to the scientific community of the period for the first time by Namık Kemal in his famous Renan Müdafaanâmesi, a refutation originally written in 1883 but published only in 1908. This work criticizes Renan's presentation of Islam as an anti-science and philosophy religion. Renan's critique of religion, starting with the example of Christianity, proceeded against all religion. The main factor in Renan's intellectual course was that science based on reason alone represented reality. According to Renan, religious texts cannot be considered entirely rational because they do not express historical / scientific reality.
The experience of Alfred Loisy, who started to join the lessons of Renan, a Hebrew teacher in Collège de France, in 1882, has been a milestone in his life. The young Loisy, who set out aiming to shoot Renan with his own weapons using critical methods he learned from him, after many years came to the conclusion that Renan was right. The remarkable parallels between Renan and Loisy's life stories and their views on science and religion are striking. Both of them went out as clergymen in the Catholic Church, but while Renan broke off all his relations with the Church, Loisy did not give up his religion despite being excommunicated. The comparison between these two expert of Biblical criticism, will make it clearer about the approaches to the tension between science and religion or a more specific context between theology and history, and the solutions developed to overcome the crisis that it causes.