Research Information System
in: EĞİTİMDE AHLAK VE ETİK, Prof. Dr. Abdurrahman İLĞAN, Editor, Pegem A Yayıncılık, Ankara, pp.26-50, 2020
Etik, insanların tüm sosyal alanlarda ne ve nasıl yaptıklarıyla, yani insan davranışlarının
araştırılmasıyla ilgili olup, insanı doğru davranışlara yönlendiren değerler
ve ilkeler sistemidir. Hukuk ise, bir yandan kişiler arasındaki ilişkiyi, diğer
yandan kişiler ve toplum arasındaki ilişkileri düzenler ve uyulması zorunlu olan
kuralların bütünü olarak tanımlanmaktadır. Etik ve hukuk arasındaki ilişkiye bakıldığında
ise, ikisinin arasında kuvvetli etkileşimin olduğu açıktır. Hem etiğin
hem hukukun temelinde insan için iyi olarak kabul edilen hak, adalet, vicdan,
erdem, özgürlük, sorumluluk ve ödev vb. değerler yer almasının, bu iki kavram
arasında bir amaç birliğinin var olduğunu göstermektedir. Etiğin temelinde ilkeler
olarak yer alan bu değerler, hukuk aracılığıyla toplumsal yaşamda uygulama
alanı bulur ve hukuk kuralı haline gelebilmektedir. Dolayısıyla, etik ve hukukun
etkileşimine neden olmakta, çoğu zaman da bir örtüşme/benzeşme meydana gelebilmektedir.
Ancak etik ve hukuk arasında farklılıklar da söz konusudur: Hukuk
kurallar/yasalar aracılığıyla ne yapılabileceğinin, etik ise ne yapılması gerektiğinin
ortaya koymaktadır. Benzerlik alanı olarak hukuk ve etik insan davranışlarını
incelemektedir. Ancak hukuk bu incelemelerini ahlaki açıdan değil, kurallar/
yasalara uygunluk açısından gerçekleştirmektedir.
Hukuktaki yasal düzenlemeler çoğunlukla olumsuz durumlara vurgu yaparak,
suçu tanımlamakta ve öngörülen cezayı belirtmekte iken; etik kodlar ise
hem olumsuz hem olumlu durumları ve davranışları belirtmekledir. Etik, insan
davranışlarına bir sınırlama getirmekle birlikte, bu sınırlamalara aykırı davranılması
halinde, hukuki anlamda bir yaptırım uygulayamamaktadır. Hukuka aykırı
davranılması halinde ise devlet yaptırım veya ceza uygulamaktadır. Hukuk etiği
ilkeleri hem hukukçuların hem tüm insanları bağlayan uymaları gereken ve beklenen
özelliklere sahiptir. Bunlar; evrensel olma, hak ve özgürlükleri gerçekleştirmeyi
amaç edinme, hukukun üstünlüğünü ve demokrasiyi amaç edinme, tüm
insanların etik değerlere uymasını bekleme, insan hakları, demokrasi, hukuk devleti,
hukukun üstünlüğü, eşitlik ilkesi, adalet kavramı, hakkaniyet ilkesi, dürüstlük
ilkesi gibi temel hukuk ilkelerini amaç edinmektir.