Research Information System
Art-Sanat, no.13, pp.27-51, 2020 (ESCI)
One of the areas in which Ottoman reform movements were intensively seen in the 19th century was the educational
system. With the establishment of the Ministry of Education (Maarif-i Umumiye Nezareti) and the organization of education
in the provinces, it was aimed to spread the education to grassroots. Particularly, in the period of Sultan Abdülhamid II,
many educational structures were built with state-citizen cooperation. One of these structures was the Ertuğrul Mektebi,
built in the Çankırı Sanjak of Kastamonu Province. In this study, the construction process and architectural features of
Ertuğrul Mektebi, which has not been the subject of any study before, have been discussed and the place and importance
of the structure among the late Ottoman architectural works have been revealed.
In this study, based on literature research and field work, the building process, plan and space design, façade features and
materials were determined by means of old photographs and Ottoman archive documents such as correspondence, maps,
and floor and façade drawings. Furthermore, two inscriptions registered in the inventory of Çankırı Museum are proven
to have belonged to Ertuğrul Mektebi and contrary to some sources, it was confirmed that the school was built by Hasan
Feham Pasha in 1892 (1309 H.), not by Abdulvahab Pasha.
Osmanlı reform hareketlerinin 19. yüzyılda yoğun olarak görüldüğü alanlardan biri de eğitim sistemidir. Maarif-i Umumiye
Nezaretinin kurulması ve maarif teşkilatının taşrada yapılanmasıyla eğitimin tabana yayılması hedeflenmiştir. Özellikle
Sultan II. Abdülhamid dönemi, devlet-vatandaş iş birliğiyle çok sayıda eğitim yapısının inşasının gerçekleştirildiği bir
dönemdir. Bu yapılardan biri de Kastamonu Vilayeti’ne bağlı Çankırı Sancağı’nda inşa edilip günümüze ulaşmamış olan
Ertuğrul Mektebi’dir. Bu çalışmada, daha önce herhangi bir çalışmaya konu olmamış Ertuğrul Mektebi’nin inşa süreci ve
mimari özellikleri ele alınarak, yapının geç dönem Osmanlı mimarlık ürünleri arasındaki yeri ve önemi ortaya konmuştur.
Literatür araştırması ve saha çalışması üzerinden gerçekleştirilen çalışmada Osmanlı Arşivi’nden temin edilen yazışma,
kat ve cephe çizimleriyle harita gibi belgeler ve yapıya ait eski fotoğraflar vasıtasıyla günümüze ulaşmayan yapının inşa
süreci, plan ve mekân tasarımı, cephe özellikleri ve yapıda kullanılan malzemeler tespit edilmiştir. Ayrıca, Çankırı Müzesi
envanterine kayıtlı iki kitabenin Ertuğrul Mektebi’ne ait olduğu ispat edilmiş ve yapının kaynaklarda belirtilenin aksine
Abdulvahab Paşa tarafından değil, Hasan Feham Paşa tarafından H.1309 (M.1892) yılında inşa ettirildiği kesinleştirilmiştir.