Günümüzde Kuzey ve Kuzey Batı Çin’de Konuşulan Çin – Tibet Dilleri Dışındaki Dillerin Durumu II Altay Dilleri 2 – Tunguzca


Creative Commons License

Peler G. Y.

KARE - Uluslararası Edebiyat, Tarih ve Düşünce Dergisi, sa.9, ss.244-314, 2020 (Hakemli Dergi)

Özet

t: Günümüzde, Çin Halk Cumhuriyeti’nde, resmen azınlık milliyeti olarak tanınmış beş tane Tunguz topluluğu mevcuttur. Bunlar; Evenk, Oroçen, Heje, Mançu ve Sibe milliyetleridir. Ancak resmen tanınmış olan bu Tunguz milliyetlerinin dillik temellerden yoksun olduğu görülmektedir. Evenk adı altında, Solon Evenk Tunguzları, Hamnigan Evenk Tunguzları ve Mançurya Rengeyiği Evenk Tunguzları tek bir milliyet olarak sınıflandırılmaktadırlar. Oysa Solon Evenk Tunguzlarının konuştukları lehçe, diğer ikisinin konuştukları lehçelerden tamamen başka bir Tunguz lehçesidir. Buna mukabil, konuştukları lehçe, Hamnigan ve Mançurya Rengeyiği Evenek Tunguzlarının konuştukları lehçeler ile oldukça benzeşen Oroçen Tunguzları, ayrı bir milliyet olarak tanınmaktadır. Heje adı altında tanınan Tunguz milliyeti de en az Evenk kimliği kadar, dillik bakımdan sorunludur. Bu isim altında, Rusya Federasyonu’nda konuşulan iki ayrı Tunguz lehçesinin Çin Halk Cumhuriyeti’ndeki uzantılarını konuşan Nanay ve Kilen Tunguzları, tek milliyet olarak tasnif edilmiştir. Sibe Tunguzları da aslında Mançu Tunguzlarının bir kabilesi olmaları ve Mançu Tunguzcasının bir ağzını konuşmalarına rağmen, resmen Sibe ve Mançu adı altında iki ayrı milliyet ve dil tanınmaktadır. Bu beş Tunguz milliyeti tarafından konuşulan dokuz ayrı Tunguz lehçesinin İç Moğolistan ve Mançurya’da yoğunlaştığı görülmektedir. Çin Halk Cumhuriyeti’nde Tunguz lehçelerinin birden fazla lehçe ile temsil edildiği bir diğer coğrafya, Doğu Türkistan’dır. Bu dokuz lehçenin tamamı, farklı oranlarda yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır. Hatta bazı lehçeler ya tamamen ya da kısmen yok olmanın eşiğine gelmişlerdir. Ancak dünya yüzünde gelecekte yaşama ihtimali olan iki Tunguz lehçesinin her ikisi de yine Çin Halk Cumhuriyeti’nde konuşulmaktadır. Bunların biri İç Moğolistan’ın Hülün Buir aymağında konuşulan Solon Evenk Tunguzcası, diğeri ise Doğu Türkistan’ İli Muhtar Kazak İli’nde konuşulan Sibe Mançu Tunguzcasıdır.