KARE - Uluslararası Edebiyat, Tarih ve Düşünce Dergisi, sa.9, ss.244-314, 2020 (Hakemli Dergi)
t: Günümüzde, Çin Halk Cumhuriyeti’nde, resmen azınlık milliyeti olarak tanınmış beş
tane Tunguz topluluğu mevcuttur. Bunlar; Evenk, Oroçen, Heje, Mançu ve Sibe milliyetleridir.
Ancak resmen tanınmış olan bu Tunguz milliyetlerinin dillik temellerden yoksun olduğu
görülmektedir. Evenk adı altında, Solon Evenk Tunguzları, Hamnigan Evenk Tunguzları ve
Mançurya Rengeyiği Evenk Tunguzları tek bir milliyet olarak sınıflandırılmaktadırlar. Oysa
Solon Evenk Tunguzlarının konuştukları lehçe, diğer ikisinin konuştukları lehçelerden tamamen
başka bir Tunguz lehçesidir. Buna mukabil, konuştukları lehçe, Hamnigan ve Mançurya
Rengeyiği Evenek Tunguzlarının konuştukları lehçeler ile oldukça benzeşen Oroçen Tunguzları,
ayrı bir milliyet olarak tanınmaktadır. Heje adı altında tanınan Tunguz milliyeti de en az Evenk
kimliği kadar, dillik bakımdan sorunludur. Bu isim altında, Rusya Federasyonu’nda konuşulan
iki ayrı Tunguz lehçesinin Çin Halk Cumhuriyeti’ndeki uzantılarını konuşan Nanay ve Kilen
Tunguzları, tek milliyet olarak tasnif edilmiştir. Sibe Tunguzları da aslında Mançu Tunguzlarının
bir kabilesi olmaları ve Mançu Tunguzcasının bir ağzını konuşmalarına rağmen, resmen Sibe ve
Mançu adı altında iki ayrı milliyet ve dil tanınmaktadır. Bu beş Tunguz milliyeti tarafından
konuşulan dokuz ayrı Tunguz lehçesinin İç Moğolistan ve Mançurya’da yoğunlaştığı
görülmektedir. Çin Halk Cumhuriyeti’nde Tunguz lehçelerinin birden fazla lehçe ile temsil
edildiği bir diğer coğrafya, Doğu Türkistan’dır. Bu dokuz lehçenin tamamı, farklı oranlarda yok
olma tehlikesi ile karşı karşıyadır. Hatta bazı lehçeler ya tamamen ya da kısmen yok olmanın
eşiğine gelmişlerdir. Ancak dünya yüzünde gelecekte yaşama ihtimali olan iki Tunguz lehçesinin
her ikisi de yine Çin Halk Cumhuriyeti’nde konuşulmaktadır. Bunların biri İç Moğolistan’ın
Hülün Buir aymağında konuşulan Solon Evenk Tunguzcası, diğeri ise Doğu Türkistan’ İli Muhtar
Kazak İli’nde konuşulan Sibe Mançu Tunguzcasıdır.