Akademik Veri Yönetim Sistemi
VIth International Eurasian Educational Research Congress, Ankara, Türkiye, 19 - 22 Haziran 2019, ss.1108-1111
Problem Durumu
Fen bilimleri; akıl yoluyla mantıksal düşünmeyi, eleştirmeyi, gözlemlemeyi, deney yapmayı, keşfemeyi, araştırmayı ve sürekli sorgulamayı temel alan bir bilim dalıdır (Millî Eğitim Bakanlığı (MEB, 2013). Fen bilimleri dersini diğer bilimlerden ayıran temel özellik, öğrencilerin deney, gözlem, keşif ve mantıksal düşünmesine imkan sunarak; öğrencinin soru sorma, araştırma, hipotez kurabilme, sonuçları değerlendirebilme becerilerini geliştirmesidir (Kaptan ve Korkmaz, 1999; Köseoğlu ve Kavak, 2001). Fen eğitimi, öğrencilerin yaratıcı ve eleştirel düşünme becerisini, problemi sorgulayıp çözüm üretme becerilerini geliştirerek, çevreleri ile etkileşim halinde olup daha iyi iletişim kurmalarını sağlar. Yani fen eğitiminin amacı bir bütün olarak ele alındığında, bireylere ‘’öğrenmeyi öğrenme’’ becerisi kazandırmaktır (Hançer, Şensoy ve Yıldırım, 2003). Yani fen, öğrencilerin bilimsel metotları kullanarak bilgiye ulaşabilme ve üretebilme ile bilimsel süreç becerilerini geliştirmektir. Bilimsel süreç becerilerine sahip olan bireyler değişkenleri belirler, değiştirir, gözlem yapar, hipotez kurar, deney yapar, sınıflar, ölçer, verileri kaydedebilir, verileri kullanır ve yorumlar (Temiz, 2003).
Fen Bilimleri dersinde deney ve gözlem yapılması öğrencilerin bilimsel süreç becerilerinin gelişmesini sağlar ve bu becerilerin gelişmesi ile deneyler konuyla ilişkilendirilebilir (Aktamış ve Ergin, 2007; Aktamış ve Şahin Pekmez, 2011; Tan ve Temiz, 2003). Deneylerle öğrenilen fen dersleri, öğrencileri öğrenmeye güdüler ve onların fen öğreniminde istekli olmalarını sağlayarak öğrencilerin soru sormalarını ve araştırarak anlamlı öğrenmelerini artırır (Ulukök, Çelik ve Sarı, 2013). Deney, belli bir doğa olayını, etmenleri denetim altında tutarak sınıf veya laboratuvarlarda öğrencilerin yaparak yaşayarak etkili öğrenmelerini, eleştirel ve yaratıcı düşünmelerini sağlayarak plânlı bir deneme veya sınama işidir (Büyükkaragöz ve Çivi,1999).
Öğrencilerin fen dersinde başarısız olmasının sebebi; öğretmenlerin öğrencilere günlük hayatla ilişkilendirmeden, öğrencilerle konu hakkında yeterince deney yapmadan, öğretmenlerin sunuş yoluyla hazır bilgi halinde sunulmasından kaynaklanmaktadır (Ergin ve Ünal, 2006). Bu yüzden Fen Bilimleri dersi en çok zorlanılan derslerin başındadır ve bu zorluğu aşarak Fen derslerinde anlamlı öğrenmeyi sağlamak için yapılandırmacı yaklaşımı uygulayabilen nitelikli öğretmenlere ihtiyaç vardır (Buluş Kırıkkaya, 2009; Hançer, Şensoy ve Yıldırım, 2003). Fen Bilimleri eğitiminde öğrencilerin ulaşabileceği başarının deneylerle somutlaştırılarak öğrenme olduğunu ancak bunun da bu konuda iyi yetişmiş çağdaş öğretmenlerle mümkün olacağı vurgulanmaktadır (Demirci, 1993). Bu nedenle, Fen Eğitimi programlarının öğrencilere öğretilmesi amacıyla, öğretmenlerin yapılandırmacı, çağdaş bilgi, beceri ve tutumlara sahip olarak yetiştirilmesi gerekir (Özmen, 2004). Laboratuvarda deneylerle fen öğretiminin öğrencilerin öğrenmeleri üzerinde etkili olduğu görülmektedir. Fakat deneylerin uygulama sürecinde öğretmenlerin karşılaştığı güçlüklerin neler olduğu, öğretmenler açısından deney tasarımının ne derecede anlaşılır olduğu ve ders kitabında yer alan deneylerin dersin kazanımlarına uygun olup olmadığının da bilinmesi gerekmektedir (Geçer ve Özel, 2012; Gömleksiz ve Bulut, 2007).
Alan yazın taraması yapıldığında, deneylerle yapılan çalışmalar, kimya ile ilgili laboratuvar kullanımının önemi ve gerekliliği üzerinde oldukça fazla çalışma vardır (Buluş Kırıkkaya, 2009; Demirci, 1993; Erten, 1993; Hançer, Şensoy ve Yıldırım, 2003; Özmen, 2004). Ancak öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının deneyleri tasarlayabilmek için sahip olmaları gereken Fen Bilimleri alan bilgileri ve pedagojik bilgileri, bu deneylerin uygulama sürecinde karşılaştıkları güçlükleri ve buna dair öğretmen adaylarının görüşleriyle ilgili çalışmalara çok rastlanılmamıştır (Aydoğdu ve Ergin 2009; Güven ve Gürdal, 2002; Kılıç, 2003; Kocakülah ve Savaş, 2011). Bu bağlamda öğretmen adaylarının Fen Öğretimi Laboratuvar Uygulamaları dersinde Kimya laboratuvarında deneylerin öğretilmesi ve uygulanması sırasında yaşanan problemleri ve öğrencilerin bu deneylere karşı görüşlerini belirlemek amacıyla bir araştırma yapılmıştır. Bu doğrultuda, Kimya laboratuvarında yapılan deneylerin gerekliliği ve öneminin belirlenip, bu deneylerin uygulama sürecinde öğretmen adaylarının karşılaştıkları güçlükleri ve yapılan deneylerin öğretmen adaylarına katkı sağlayıp sağlamadığı, alan bilgisini geliştirip geliştirmediği, mesleki hayatına katkı sağlayıp sağlamayacağı ile ilgili konularda bir görüşme formu hazırlanarak öğretmen adaylarının görüşlerine yer verilmiştir. Araştırmada bu amaç çerçevesinde araştırma problemi ‘’Fen Bilimleri Öğretmenliği üçüncü sınıfta öğrenim gören öğretmen adaylarının Fen Öğretimi Laboratuvar Uygulamaları dersinde Kimya Laboratuvarı’nda deneylerin öğretilmesi ve uygulanması sırasında yaşanan problemleri ve öğretmen adaylarının bu deneylere karşı görüşleri nelerdir?’’ olarak belirlenmiş ve bu belirlenen probleme karşın çözüm yolları aranmıştır.