Akademik Veri Yönetim Sistemi
Değerler Eğitimi Dergisi Journal of Values Education, sa.19, ss.151-176, 2010 (Hakemli Dergi)
Kur’an Kurslarını Konu Edinen Tezler Üzerine Bir İnceleme·
Mehmet KORKMAZ, Dr.
Erciyes Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi
Özet
Genelde eğitim, özelde ise din eğitimi faaliyeti insanlık tarihiyle yaşıttır. Bu faaliyet yüz yıllar boyunca günün/dönemin şartlarına göre, pratik ihtiyaçları karşılayacak şekilde bilgi, görgü aktarımı şeklinde gerçekleştirilmiştir. Eğitim faaliyetinin neliğinin, nasıllığının sorgulanmaya başlanması, dolayısıyla, bilimsel araştırmalara konu edilmesi ise son bir kaç yüz yılda olmuştur. Din eğitimi faaliyeti açısından bu, daha da yakın bir tarihte gerçekleşmiştir. Örneğin ilahiyat fakültelerinde “din eğitimi” adıyla bir anabilim dalının kurulması ancak 1982 yılında gerçekleşebilmiştir.
Din eğitimi faaliyetinin bilimsel araştırmalara konu edilmesi ile, söz konusu faaliyet çeşitli açılardan incelenmeye tabi tutulmakta; güçlü, zayıf, eksik yönleri gün yüzüne çıkarılmakta, dolayısıyla bu faaliyetin bilimsel bir nitelik kazanmasına yönelik önerilerde bulunulmaktadır. Diğer taraftan bu süreç tabiatıyla, din eğitiminin teorisinin oluşmasına, kavramlarının, ilkelerinin, yöntemlerinin vs. sistematik bir yapıya kavuşmasına da katkıda bulunmaktadır. Buradan da anlaşılacağı üzere, din eğitimi alanında yapılan bilimsel araştırmalar, hem din eğitim uygulamalarının daha nitelikli hale gelmesine yardımcı olmakta, hem de din eğitimi biliminin sistemleşmesine imkan sağlamaktadır.
Din eğitimi anabilim dalının gelişmesine paralel olarak, ülkemizde gerçekleştirilen din eğitimi faaliyetlerini problem edinen bilimsel araştırmaların sayısında son yıllarda önemli bir artış yaşanmaktadır. Ancak söz konusu araştırmalarla ilgili olarak, nitelik artışının da aynı paralelde ilerlediğini söyleyebilmek tartışılmaya değer bir konudur. Nitelik artışına katkı sağlayabilecek çalışmalardan biri de yapılan araştırmaların başka araştırmalara konu edilerek, bilimsel kritiğinin yapılmasıdır. Ne var ki, ülkemizde bu tür çalışmaların sayısı yok denecek kadar azdır. Oysa yapılmış çalışmaları irdeleyen bu tür çalışmalar, din eğitimi alanında yapılacak yeni araştırmaların amaçlarının, problemlerinin, yöntemlerinin vs. farklılaşmasına ve daha bir nitelik kazanmasına yönelik öneriler sunabilir. Dolayısıyla, din eğitiminin teorisinin ve uygulamalarının daha da gelişmesine katkıda bulunabilir.
Bu makalede, ülkemizde yer alan yaygın din eğitimi kurumlarından olan Kur’an Kurslarını konu alan yüksek lisans ve doktora tezleri; ele aldıkları problem, alt problemler, araştırma yöntemleri, değişken türleri, örneklemleri, veri toplama teknikleri, veri analiz teknikleri vb. açılardan “betimsel analiz” yaklaşımına göre incelenmiştir.
Bu çalışmada 1996-2009 yılları arasında ülkemizde yapılan 20 adet tez incelenmiştir. Bunlardan 17’si yüksek lisans, 3’ü doktora tezidir. Bu konuda en fazla tez (6 adet) Selçuk üniversitesinde yapılmıştır. Bu tezlerin 13’ü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim dalı Din Eğitimi Bilim dalında yapılmıştır. 2005 yılından sonra Kur’an kurslarını konu edinen tezlerin sayısında önemli artış yaşanmıştır.
Kur’an kurslarıyla ilgili spesifik konuların/problemlerin derinlemesine ele alındığı tezler bulunmakla birlikte, bazı tezlerde genelde aynı alt konuların/problemlerin daha yüzeysel bir şekilde işlendiği görülmüştür.
Kur’an kurslarını konu alan bu tezlerin geneli bilimsel araştırma metodolojisi çerçevesinde yapılandırılmıştır, başka bir ifadeyle bu tezler bilimsel bir araştırmada bulunması gereken temel alt başlıkları taşımaktadır. Bununla birlikte, bazı tezlerde problemlerin, denencelerin, yöntemlerin ortaya konuluşunda bir takım yetersizlikler olduğu görülmüştür.
İncelenen tezlerin 14’ü nicel, 4’ü kuramsal 2’si ise nitel destekli nicel desenlidir. Alan araştırması niteliğindeki 13 tezde tek bir veri toplama tekniğinden/aracından (anket) yararlanılmıştır. 3 tezde ise birden fazla veri toplama tekniğinden/aracından yararlanılmıştır.
Bu araştırmalarda denekler çoğunlukla öğreticilerden ve öğrencilerden seçilmiştir. Örneklem seçiminde genelde tesadüfi örnekleme yöntemi tercih edilmiştir. Bu tezlerde çoğunlukla kişisel ve demografik özellikler bağımsız değişken olarak seçilmiştir. Ancak bazı tezlerde bağımlı-bağımsız değişkenler arasındaki ilişkiler yoklanmamıştır. Söz konusu tezlerin çoğunluğunda yüzde ve frekanslar verilmekle yetinilmiş, 4 tezde ise çok yönlü istatistikî teknikler de kullanılmıştır.
Anahtar kelimeler: yaygın din eğitimi, Kur’an kursları, bilimsel araştırma.
A Review On Thesis About Koran Courses
Mehmet KORKMAZ, Dr.
Erciyes University, Faculty of Theology,
Abstract
With a common saying, Religious Education activities as old as human history. These activities were performed conveying of culture to young generation throughout the centuries. But the scientific approach to these activities, have occurred only in last few centuries. Especially in Turkey, scientific researches on the religious education are fairly new. For example, the department of Religious Education Sciences was constituted in 1982 at the Faculty of Theology.
Religious education researches contribute to clarify right and wrong sides, strongnesses, weaknesses, or deficiencies of religious education activities. Thus Religious education researches have contributed these activities more scientifical. Additionally, this process provides religious education to develop theories; concepts, principles, methods etc.
Recently, religious education research has increased very fast in Turkey. But this increase has remained only in the number. The qualitative side still needs to be developed. It is possible to do some researches on this topic. One of the sufficient ways to do more qualified researches is to criticize previous researches by new researches. Unfortunately, in our country, such kinds of researches are very little. Such researches can provide opportunities, different aims, problems, methods, etc. for religious education researches and new research areas. These researches also contribute to develop the theories and practices of religious education.
In this article, we aim to discuss qualification of master’s and doctoral thesis about Koran courses in Turkey. Therefore in this work it will be inquired; problems, sub problems, hypothesis, research methods, variable types, samples, data collection techniques, data analysis techniques, etc. of these researches. We use “descriptive analysis method” in this study.
In this study, 20 thesis were examined these were prepared from 1996 to 2009 in Turkey. 17 of them are master's thesis and 3 of them are doctoral thesis. 13 theses were submitted at Department of Philosophy and Religious Studies and Religious Education program. Most of these theses were prepared at Seljuk University. Number of thesis about Koran courses has increased after 2005.
There are a few theses which focused on special topics/problems about Koran courses. But some thesis studied same sub topics/problems. Therefore, these theses don’t have scholarly depth.
In general, these theses are constituted in framework of scientific research methodology of social sciences. In other words, these theses have basic headings required by a scientific study. However some of them have some deficiencies. For example, some of them have not main or sub problems, hypothesis etc.
14 theses are quantitative studies, 4 theses are theoretical studies and 2 theses are quantitative and qualitative studies. 13 theses were used only one data collection technique (survey). 3 these were used 2 or 3 techniques (survey, interview, observation etc.)
The samples of these theses mostly were selected from students and teachers of Koran courses. Generally, the samples were preferred randomly.
Independent variables which chosen generally, demographic and personal specialties. Unfortunately, in some theses did not review independent factors effects on the dependent factors. In the most of these theses were contented with only frequencies and percentages. But in the some theses were used multivariate analysis techniques.
Key words: non-formal religious education, Koran courses, religious education researches.