Akademik Veri Yönetim Sistemi
Ases II. International Conference On Social Sciences, Kayseri, Türkiye, 19 - 22 Ağustos 2022, ss.83-84
Öz-düzenleme ve rol model kavramlarını ayrı ayrı inceleyen birçok çalışma olmasına rağmen
(Abdollahi et al., 2015; Han, 2022; Khodarahmi & Zarrinabadi, 2016; Pell et al., 2022; Truskauskaitė-
Kunevičienė et al., 2020; Winter et al., 2020) bu iki kavram arasındaki ilişki hakkında daha az şey
bilinmektedir. Oysaki, rol model alma algısı öz-düzenleme becerilerinin gelişiminde önemli bir
yordayıcıdır (Karaca & Bektas, 2021). Ayrıca, öz-düzenleme becerileri gelişmiş bireyler kendilerini
hedeflerine ulaştırabilecek doğru rol modelleri seçmede daha mahirdirler (Gibson, 2004).
Dolayısıyla, rol model alma algısı ile öz-düzenleme becerileri arasında döngüsel bir ilişki olduğu
söylenebilir. Karaca ve Bektas (2021), ortaokul öğrencilerinin rol modelleme algılarının özdüzenlemelerini
açıkladığını ve olumlu yönde etkilediğini gösteren bir model önermişlerdir. Bu
model, öğrencilerin sosyal çevrelerinde ne kadar çok pozitif rol model bulunursa, farkındalık ve özdüzenleme
becerilerini edinmelerinin, kullanmalarının veya geliştirmelerinin o kadar kolay olacağını
kanıtlamıştır. Yakın zamanda meslek seçimi için üniversite sınavlarına girecek olan lise
öğrencilerinin de bu duyuşsal becerilerini geliştirmeleri önem arz etmektedir. Nitekim, öğretim
programlarında, her yaş döneminde bireylerin gelişim özelliklerini dikkate alarak destekleyici
önlemler alınması önerilmektedir. Gelişim, evreler hâlinde ilerler ve her evrede bireylerin gelişim
özellikleri farklıdır (MoNE, 2018). Bu gelişim sürecinde duyuşsal becerilerin gelişimi de büyük
etkiye sahiptir.
Araştırmanın amacı, lise öğrencilerinin rol model alma algıları ile öz-düzenleme becerileri arasındaki
ilişkiyi gösteren bir yapısal eşitlik modeli geliştirmektir. Çalışmada, nicel araştırma yönteminin
yordayıcı korelasyon deseni kullanılmıştır. Çalışmanın örneklemini, bir devlet okulunda öğrenim
gören ve araştırmaya katılmayı kabul eden toplam 362 lise öğrencisi oluşturmuştur. Araştırma
verileri, “Rol Model Alma Algısı Belirleme Ölçeği” ve “Fen Bilimlerine Yönelik Öz-düzenleme
Ölçeği” ile toplanmıştır. Sonuç olarak, lise öğrencilerinin rol model alma algılarının yeniden üretme,
akılda tutma ve motivasyon boyutlarının, fen bilimlerine yönelik öz-düzenlemenin öğrenme
stratejileri, eleştirel düşünme ve zaman-çaba düzenleme boyutlarının her birini istatistiksel olarak
anlamlı bir şekilde yordadığını gösteren bir model geliştirilmiştir.
Kendi kendini düzenleme otomatik olarak gelişmez. Öğrencilerin sosyal çevrelerinde doğru rol
modele maruz kalmaları öz-düzenleme becerilerinin gelişimini etkiler (Wirthwein et al., 2020). Özdüzenleme
becerilerini geliştiren bireyler ise doğru rol modellerden önemli bilişsel ve duyuşsal
özellikler kazanabilirler. Bu sonuç, lise öğrencilerinin öz-düzenleme becerilerini ve alt boyutlarını
geliştirmede rol modellerin önemli olduğunu ispatlamıştır. Dolayısıyla, öz-düzenleme gelişiminin
sadece erken yaşlarda değil lise döneminde de devam eden bir süreç olduğu söylenebilir. Öğrencilerin öz-düzenleme düzeylerinin farklı geçmiş, kültür veya sınıf ortamları nedeniyle değişebileceği göz
önüne alındığında, bu modelin gelecekteki öz-düzenleme çalışmaları için kullanılabileceği ve farklı
demografik değişkenlerle ilişkilendirilerek bu alandaki araştırmaların kapsamının genişletilebileceği
önerilmektedir.