Akademik Veri Yönetim Sistemi
Sivas İl Kültür Bakanlığı Yayınları, Sivas, 2017
Türk mimarisinin en önemli su yapıları olan hamamlar, gündelik şehir hayatındaki konumlarının yanında, kentlerin fiziksel yapılarının oluşmasına da katkı sağlamışlardır. Şehirde inşa edilen ilk hamamlar genellikle şehrin merkezinde, ulu cami ve çarşıların hemen yakınında yer almaktaydı. Bu yönüyle belki de şehrin Ulu Camisi’nden daha büyük önem atfedilen hamamlar, ekonomik getirilerinden dolayı vakıf kurucuları tarafındançok fazla tercih edilmişlerdir. Vakfın sürekli bir gelire sahip olması ve uzun ömürlü olabilmesi için vakfa gelir getiren akarların inşa edilmesi gerekmektedir. Bu noktada vakfa en fazla gelir getiren akarların başında hamamlar gelmektedir. Hamamlar yıllık olarak kiraya verilir ve bu kira gelirinden hem hamamın tamiratı karşılanır hem de vakfa ait diğer sosyal işlevli yapılarda çalışan personelin ücretleri ödenirdi. Hamamların suyla ilişkili yapılar olmaları, kentler de yeni suyollarının inşa edilmesini beraberinde getirmiştir. Sivas, il ve ilçelerinde bulunan Türk devri hamamlarını konu alan bu çalışmada, toplam 40 adet hamam tespit edilmiştir. Bu hamamlardan 17 adeti günümüze ulaşmış, 23 adeti ise çeşitli nedenlerle yok olmuşlardır. Günümüze ulaşan hamamlardan Divriği Bekir Çavuş, Sivas Kale, Koyulhisar Aşağı Kale, Sivas Çepni I-II nolu hamamlar kısmen veya büyük oranda yıkılmış vaziyettedir.Şehirde Selçuklular döneminde iki adet hamamın inşa ettirildiği tespit edilmiştir. Bu hamamlardan sadece Divriği Bekir Çavuş Hamamı günümüze ulaşmayı başarmış, diğer hamamlar Osmanlı dönemi öncesinde yok olmuşlardır. Ebehri Hamamı ile Ferit Hamamı'nın Beylikler döneminde inşa ettirildikleri kaynaklardan anlaşılmakla birlikte, bu iki hamamda günümüze ulaşmayı başaramamışlardır.Tespit edilen diğer hamamların hepsi Osmanlılar döneminde inşa edilmişlerdir. Şehirde çifte hamam olarak inşa edilmiş ve günümüze sağlam bir şekilde ulaşmış tek hamam, Behram Paşa (Kurşunlu) Hamamı'dır. Eski Hasan Paşa Hamamı da çifte hamam olmakla birlikte günümüze sadece kadınlar kısmı ulaşabilmiştir. Diğer hamamların hepsi tek hamamdır.
Anahtar Kelimeler: Sivas, Hamam, Selçuklu, Osmanlı, Suyolu
Hammams are the most important water structures of Turkish architecture.Besides their importance in daily city life, they have had significant impact on the placement of physical structures within the cities.Early hammams were generally located in the city centers, near the grand mosques and bazaars. With this aspect, hammams, probably attributed more importance than thegrand mosque of the city, were preferred a lot by foundation founders because of their economic returns. Real estates bringing income to the foundations had to be built so that foundations could be durable and had regular income. At this point, hammams were the primary real estates bringing income to the foundations. They were rented on an annual basis and the income was used to pay not only for the repairs of the hammam but also the salaries of other public foundation buildings. Since hammams are buildings requiring water, it brought about construction of new waterways in the cities. This studywill look at Turkish hammams in the city center and outlying towns of Sivas. In all 40 hammams have been ascertained; 17 of these hammams have reached the present day but 23 of them were destroyed for various reasons. Divriği Bekir Çavuş, Sivas Kale, Koyulhisar Aşağı Kale, Sivas Çepni I-II hammams, some of the ones reaching today, are in partly or substantially damaged condition.It has been ascertained that two of these hammams in the province ofSivas were built during the Seljuk Period. Among these hammams only Divriği Bekir Çavuş Hammam succeeded to reach the present. The other hammam had disappeared by the Ottoman Period. The sources reveal that Ebehri Hammam and Ferit Hammam were built during the Period of Anatolian Turkish Beyliks (Principalities), but these two hammams were not able to reach the present day. All the other hammams, that have been discovered ascertained, were built during the Ottoman Period. The only hammam built as a double and still existing today is Behram Paşa (Kurşunlu) Hammam. Although the Old Hasan Paşa Hammam was also a double hammam, only the women’s portionhas reached the present day. All the other hammams are single hammams.
Keywords: Sivas, Hammams, Seljuk, Ottoman, waterway