Akademik Veri Yönetim Sistemi
36. ULUSAL DİLBİLİM KURULTAYI, Kayseri, Türkiye, 11 - 12 Mayıs 2023, ss.57-58
Kullanım Temelli Dil Edinimi Yaklaşımına göre kişilerin sahip oldukları dil becerileri, birbirleriyle dilsel olarak iletişim kurdukları gerçek kullanım olaylarından, dille ilgili birikmiş deneyiminin sonucudur (Bybee, 1998; Tomasello, 2000). Dil edinimi girdideki test edilmiş bilgi ile çocuğun gelişen dil kullanımı arasındaki türdeşliğe odaklanır. Dolayısıyla bu yaklaşımda sözcüklerin sıklıkları, diğer sözcüklerle ilişkileri önemli yer tutar. Bir sözcüğün farklı birliktelikleri farklı anlamlar oluşturur. Çok sözcüklü birlikteliklerden biri olan eşdizimlilik bu anlam farklılıklarının incelenmesi için olanak sunmaktadır. Buradan hareketle çalışmada, anlamsal saydamlık (semantik transparency) açısından ortaokul 5. sınıf öğrencilerinin ad-eylem eşdizimli sözcük bilgisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Öncelikle Ad-Eylem Eşdizimli Sözcük Bilgisi Testi’nin geliştirilmesi için TS Corpus’ta (Sezer, 2013) bulunan 48 ilköğretim ders kitabıyla oluşturulan derlemin sıklık listesi alınarak 15 eylem seçilmiştir. Her eylemin +/-1 pencere aralığında eşdizim listesi Türkçe Ulusal Derlem’den alınarak, eşdizimli sözcükler, anlam açısından Gyllstad ve Wolter (2016), Revier (2009) Smith (2014)’in yapmış olduğu gibi saydam, yarı saydam ve opak katergorilere ayrılmıştır. Her eylemin üç anlam kategorisindeki (en sık beş bin sözcük içinde olmasına dikkat edilmiştir [Aksan vd., 2017]) eşdizimleri belirlenip Revier’in (2009) CONTRIX adını verdiği test örnek alınarak 45 tümce tamamlama maddesi yazılmış, uzman görüşü alınmıştır. Uzman görüşü sonucu, 30 öğrenciyle 43 madde üzerinde ön uygulama yapılmasının ardından, tekrar düzenleme sonucu 92 öğrenciyle 36 madde üzerinde pilot uygulama yapılmıştır. Madde güçlüğü ve ayırt ediciliği, öğrencilerin süre performansı göz önünde tutularak madde sayısı 30’a indirilmiştir. 402 öğrenciyle geçerlilik ve güvenilirlik uygulaması yapılmış; güvenilirlik kanıtı için Kr-20 değeri 0.79 olarak hesaplanmıştır. Geçerlilik kanıtı için uzman görüşü alınmış; bunun yanı sıra Revier’in (2009) yapmış olduğu gibi tek yönlü varyans analizi yapılmıştır. Saydam, yarı saydam ve opak maddelerin puanları arasında anlamlı düzeyi değeri p=.020 bulunmuş, bu değer 0.05’ten daha düşük olduğu için maddelerin saydamlık düzeylerine göre aralarında anlamlı bir fark vardır F(2, 27)=4.55, p<.02. Ad-Eylem Eşdizimli Sözcük Bilgisi Testinde eşleştirilmesi beklenen sözcüklerin öğrenciler tarafından nasıl işlendiklerini belirlemek için ayrıca PsychoPy’da (Peirce vd., 2019) oluşturulmuş sözcüksel karar verme (lexical decision task) testi uygulanacaktır. Bu test ile öğrencilerin okudukları eşdizimli sözcüklere verdikleri tepkilerin zamanı belirlenerek farklı anlamsal değer taşıyan birlikteliklerin nasıl işlendiğini betimlemek amaçlanmaktadır. Sonuç olarak, çalışmanın henüz tamamlanmamış kısımlarının ardından anlamsal saydamlığın çocukların eşdizimli sözcükler üretmede ve bu sözcükleri işlemede etkili bir faktör olduğunun belirlenmesi beklenmektedir.