Gençlik, yiğitlik, mertlik, cömertlik, fedakârlık, diğerkamlık ve yardımseverlik gibi anlamları ifade eden fütüvvet, geçmişte farklı zamanlarda ve coğrafyalarda farklı zümreler eliyle farklı anlamlar kazanmıştır. Bunlar içerisinde sufi fütüvvet geleneği hem yazılı kaynaklarda hem de yaşam biçimi ve teşkilatlanmada en köklü ve yaygın olanıdır. Bu çalışmada, fütüvvetin ya da ahiliğin en önemli kaynağı olarak fütüvvetnamelerde bahsedilen ilkeler ve ritüellerden hareketle fütüvvet ve tasavvuf ilişkisinin incelenmesi ve buradan iktisadi hayata dair olası çıkarsamaların elde edilmesi amaçlanmıştır. Bu itibarla, fütüvvetnamelerdeki dil ve anlayış farklılıklarını da dikkate alarak Arapça, Farsça ve Osmanlı Türkçesi’nde yazılmış toplam on beş fütüvvetname üzerine bir araştırma yapılmıştır. Elde edilen bulgular göstermiştir ki, fütüvvet-ahilik anlayışı ve fütüvvetnameler özü itibariyle tasavvufun vazettiği temel ahlak ve edep kurallarına dayanmaktadır. Aslında, fütüvvet anlayışının İslam dünyasının farklı toplum kesimlerinde ve devlet yönetiminde geniş kabul görmesini sağlayan en önemli unsur da tasavvuf hareketi ile olan yakınlığı olmuştur. Özellikle büyük mutasavvıfların tanımladığı fütüvvet anlayışı insanlıkta kemali (insan-ı kâmil olmayı) amaçladığı için, bazı müellifler fütüvvet-ahi teşkilatını fütüvvet tarikatı olarak nitelendirmiştir. Fakat bizim de katıldığımız hâkim görüş, İslam tarihinin hiçbir devrinde fütüvvetin standart bir tarikat haline gelmediği, ancak benzer ahlaki ilkelere ve edep kurallarına göre oluşturulmuş, sosyal ve iktisadi işlevleri öne çıkmış sivil bir yapı olduğudur.

Anahtar Kelimeler

Fütüvvet, Ahilik, Fütüvvetnameler, Tasavvuf, Esnaf Teşkilatı, İslam İktisadı, Futuwwa, Akhism, Futuwwatnamas, Sufism, Islamic Guild, Islamic Economics