Akademik Veri Yönetim Sistemi
Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, cilt.10, sa.21, ss.92-111, 2024 (Hakemli Dergi)
Balkan yarımadası, dil çeşitliliği ve karışımı gösteren önemli bir bölgedir. Burada, yüzyıllar boyunca yoğun ve sürekli dil teması ve diller arası aktarımlar gerçekleşmiştir. Buradaki diller, coğrafi olarak aynı bölgede yer almakta ve umumiyetle aynı topraklarda yan yana bulunmaktadır. Ancak bazıları genetik olarak akraba değildirler, yine de uzun süreli temas nedeniyle biçim ve yapı bakımından benzerlikler gösterirler. Bu bölge, dil temasının mekanizmalarını ve sonuçlarını anlamak için özel bir öneme sahiptir. Gagavuz Türkçesi Türkiye Türkçesi ve Azerbaycan Türkçesi ile beraber, Oğuz grubu Türk lehçelerinin batı kolunu oluşturmaktadır. Türkiye Türkçesine en yakın yazılı dildir. Tarihi ve bulunduğu coğrafya itibarıyla Balkan dilleri ile önemli ölçüde yapı ve söz dizimi olarak yakınlaşma gösterir. Balkan dilleriyle temasının bir sonucu olarak da Türkiye Türkçesinden ayrılan bazı özelliklere sahiptir. Yapı bakımından Türkiye Türkçesinde bitimsiz fiillerle kurulan istek cümleleri Gagavuz Türkçesinde bitimsiz fiiller yerine emir veya istek eklerinden birini almış bitimli fiillerin getirilmesiyle yapılır. Ayrıca söz diziminde de farklılıklar vardır. Türkiye Türkçesinde sola dallanan bir yapı mevcutken Gagavuz Türkçesinde sağa dallanan yapılar mevcuttur. Gagavuz Türkçesi etkileşim içinde olduğu dillerin etkisiyle bitimli fiillere dayalı sağa dallanan bir cümle yapısı geliştirmiştir. Bu özellikler umumiyetle temas kaynaklı yakınlaşmanın önemli göstergeleri olarak kabul edilmektedir. Bu çalışmada dil teması, Balkan dil birliği (Balkan Sprachbund) ve Türkçenin bu dil birliği içerisindeki yeri hakkında bilgi verilmiştir. Çalışmanın asıl konusunu oluşturan Gagavuz Türkçesinde istek bildiren cümle yapısı gazete, roman, hikâye ve masallardan örnekler verilerek açıklanmıştır.