Akademik Veri Yönetim Sistemi
7th International Public Health Congress, Antalya, Türkiye, 14 - 17 Aralık 2023, ss.319-320
Giriş ve Amaç: Yeşil kozmetikler, çevreye ve insan sağlığına daha az zarar vermek amacıyla doğal, organik
veya çevre dostu bileşenlerden üretilen kozmetik ürünleridir. Birçok firma tüketici taleplerini karşılamak ve
yeşil tüketimi teşvik etmek amacıyla yeşil ürünler sunmaktadır. Bu çalışmanın amacı Yeşil Kozmetik Tüketimi
Ölçeği’nin Türk toplumunda kullanımının geçerlilik ve güvenilirliğini değerlendirmektir.
Gereç ve Yöntem: Çalışma metodolojik tipte bir geçerlilik güvenilirlik çalışmasıdır. Çalışma Kayseri
ili Merkez İlçe Sağlık Müdürlükleri (Melikgazi, Kocasinan, Talas, Hacılar) ve bağlı birimlere başvuran,
aydınlatılmış onamı alınan ve çalışmaya katılmayı kabul eden 18 yaş üstü kadınlar üzerinde yürütüldü.
Minimum örneklem büyüklüğü soru sayısının en az 10 katı olacak şekilde 180 olarak hesaplanmıştır.
Sürdürülebilir tüketim davranışları ölçeği (STDÖ): Toplam 17 maddeden ve 5’li likert yapıdan oluşan ölçek
Çevre Duyarlılığı, İhtiyaç Dışı Satın Alma, Tasarruf ve Yeniden Kullanılabilirlik şeklinde 4 alt boyuttan oluşmaktadır.
İhtiyaç dışı satın alma alanı puanları ters olarak kodlanmaktadır. Çevre Duyarlılığı, Tasarruf ve Yeniden
Kullanılabilirlik alt boyutlarında puan arttıkça sürdürülebilir tüketim davranışı da o denli yükselmektedir.
Yeşil kozmetik tüketim ölçeği (YKTÖ): YKTÖ 5’li likert tarzında planlanmış, kadınların yeşil kozmetik
tüketimini değerlendirmek için geliştirilmiş 18 sorudan oluşan bir ölçektir. Ölçeğin motivasyonel faktörler,
satın alma tercihleri ve sağlık bilinci olmak üzere 3 alt boyutu vardır. Ölçekte yer alan 7., 11. ve 18.
Sorular ters puanlanmıştır. Ölçekten alınan puan toplamı soru sayısına bölünerek ortalama puan hesaplanmakta
ve puan arttıkça yeşil kozmetiklerin kullanımı noktasında bilincin arttığı kabul edilmektedir.
Geçerlik ve güvenirlik çalışması 2 aşamada gerçekleştirilmiştir. İlk aşamada geçerlilik analizleri için dil geçerliliği,
içerik geçerliliği, eşdeğer form geçerliliği ve yapı geçerliliği [Doğrulayıcı Faktör Analizi(DFA)] kullanılmıştır. İkinci
aşamada güvenirlik analizi kapsamında iç tutarlılık (Cronbach alfa) ve test-tekrar test güvenirliği değerlendirildi.
Öncelikle ölçeğin dil geçerliliğini yapılabilmesi için ölçek iyi derecede İngilizce bilen iki kişi tarafından İngilizce’den
Türkçe’ye çevrilmiş, yine iyi derecede İngilizce bilen farklı bir kişi tarafından Türkçe’den İngilizce’ye
tekrar çevirisi yapılarak anlam değişikliğinin ve çeviri hatasının olmaması sağlandı. İçerik geçerliliği açısından
ölçeğin konu alanına uygunluğu için uzman kişilerden (Halk sağlığı ve Dermatoloji akademisyenleri ve asistanları)
görüş alındı. Eşdeğer form geçerliliğini test etmek için sürdürülebilir tüketim davranışları ölçeği ile
yeşil kozmetik tüketim ölçeği arasındaki korelasyon incelendi. İç tutarlılığı test etmek için Cronbach alfa güvenilirlik
katsayısı testin zamana göre değişmezliğini test etmek için test-retest yöntemi kullanıldı. Örneklem
grubundan rastgele seçilen 20 (%10) kişiye üç hafta arayla yeşil kozmetik tüketim ölçeği uygulandı. İstatistiki
analizlerde IBM-SPSS versiyon 20 ve Jamovi versiyon 2.4.8 kullanıldı. Erciyes Üniversitesi Klinik Araştırmalar
Etik kurulundan 2023/501 sayı ve 09.08.2023 tarih ile etik onay alınmıştır.
Bulgular: Çalışma, 209 katılımcı üzerinde yürütüldü. Katılımcıların yaşları 18-56 arasında değişirken,
yaş ortalaması 32.51±8.65 yıl olarak belirlendi. Katılımcıların %55.5’i evli, %78.0’i gelir getirici bir
işte çalışıyor, %34.4’ü ekonomik durumunu iyi üzerinde ifade ediyordu. Katılımcıların %98.6’sı iklim
değişikliğinin yaşandığını düşünürken, %88’i bu değişiklik üzerinde etkisi olacağını düşünüyordu.
YKTÖ ile STDÖ arasında pozitif yönde orta büyüklükte bir korelasyon olduğu saptandı (r=0.467; p<0.001).
Ölçeğin yapısal geçerliliğinin sınanması için gerçekleştirilen DFA’da 3 alt boyutlu modelde uyum indeksleri
x2/df=3,34, CFI=0.80, TLI=0.769, SRMR=0.09, RMSEA=0.10 şeklinde kabul edilebilir uyumu göstermekteydi.
Ölçeğin Cronbach alfa güvenilirlik katsayısı 0.856 olarak belirlendi. Test-retest analizinde ölçeğe ait her iki
ölçümünde birbiri ile benzer olduğu tespit edildi (p=0.665).
320
Sonuç: Çalışmamız sonucunda YKTÖ’nün Türkçe sürümünün yeterli psikometrik değerlere sahip, geçerli ve
güvenilir bir ölçüm aracı olduğu belirlenmiştir. Yeşil kozmetik tüketim ölçeğinin ilerleyen çalışmalarda kullanılması
kişilerin bu konu hakkındaki davranış düzeylerini belirlemede fayadalı olacaktır.
Anahtar Kelimeler: Yeşil Kozmetik Tüketim Ölçeği, Geçerlilik, Güvenilirlik