Akademik Veri Yönetim Sistemi
Selçuk Hukuk Kongresi II, Konya, Türkiye, 15 Aralık 2021, ss.243-244
Bağlantılı işlem yasağı terimi ile 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle birlikte oldukça sık karşılaşılmaya başlanmıştır. Bunun sebebi, Türk kanun koyucusunun, Türk Borçlar Kanunu md. 340’da konut ve çatılı işyeri kiralarına özgü olarak bağlantılı sözleşme yapma yasağı öngören bir düzenleme getirmiş olmasıdır. Gerçekten de ilgili hükümde, “Konut ve çatılı işyeri kiralarında sözleşmenin kurulması ya da sürdürülmesi, kiracının yararı olmaksızın, kiralananın kullanımıyla doğrudan ilişkisi olmayan bir borç altına girmesine bağlanmışsa, kirayla bağlantılı sözleşme geçersizdir.” bu durum açık bir şekilde ifade edilmiştir. Söz konusu düzenleme, bağlantılı işlemleri düzenleyen mehaz İsviçre Borçlar Kanunu md. 254’te yer alan düzenlemenin karşılığını oluşturmaktadır.
Bağlantılı işlem, bir hukukî işlemin kurulmasının veyahut da kurulmuş olan bir hukukî işlemin sürdürülmesinin, o hukukî işlemde yer alan taraflardan birinin yararına olmayacak şekilde ve kural olarak o hukukî işlem ile ilgili olmayan bir başka işleme (bağlı işlem) bağlanmasını ifade eder. Bu noktada, söz konusu tanımdan yola çıkarak, bir işlemin bağlantılı işlem olabilmesi için şu üç unsurunun bulunduğunu söylemek mümkündür: Taraflar arasında bir bağlanma anlaşmasının varlığı, bağlı işlemin taraflardan birinin menfaatine hizmet etmemesi ve asıl hukukî işlem ile bağlı işlem arasında kural olarak bir ilginin söz konusu olmamasıdır.
Bağlantılı işlemlerde, asıl hukukî işleme bağlanan bağlı işlem farklı görünümlere sahip olabilir. Bu kapsamda, asıl hukukî işlemin yanında bağımsız ayrı bir sözleşme söz konusu olabileceği gibi; asıl hukukî işlemin içerisinde yer alan bir yan edim yükümlülüğünün de niteliği itibariyle bir bağlı işlem şeklinde düzenlenmesi mümkündür. Bunun dışında, asıl hukukî işlem ile bağlı işlemin tarafları da her zaman aynı olmayabilir. Daha doğru bir ifadeyle, en azından tarafların biri açısından durum böyledir.
Türk hukukunda bağlantılı işlem yasağı konut ve çatılı işyeri kiralarında özel olarak düzenlenmiş bulunmaktadır. Bunun temel sebebi, kira ilişkilerindeki mevcut ve yaygın bir sorunu çözme ihtiyacıdır. Bu yönüyle de Türk Borçlar Kanunu md. 340’da yer alan düzenleme bağlantılı işlem yasağının özel bir görünümünü oluşturmaktadır. Ancak bunun dışında, kanunda öngörülen farklı sözleşme türleri açısından da bu yönde bir yasaktan bahsetmek mümkün olabilir. Nitekim Türk Borçlar Kanunu md. 27/I’de yer alan düzenleme bu yönde bir yoruma cevaz verir niteliktedir.