Akademik Veri Yönetim Sistemi
Pearson Journal Of Social Sciences & Humanities, cilt.6, sa.11, ss.365-384, 2021 (Hakemli Dergi)
Mahalle, “bir yere inmek, konmak, yerleşmek” anlamına gelen Arapça hall (halel ve
hulul) kökünden türetilmiş bir mekân ismidir (Türkçe Sözlük, 1998). Mahalle fiziksel olarak
içinde konut yapılarına ek olarak camisi, ilkokulu, çeşmesi, hamamı, bakkalı, fırını, parkları
v.b. mekânları olan kentin en küçük yerleşim birimi olup, sosyal olarak ise, bir yerde oturan ve
aralarında örgütsel ilişkiler bulunan bir topluluğu ifade eder.
Mahalle olgusu Osmanlı’dan Cumhuriyet’e devam eden en önemli miraslardan biridir.
Cumhuriyet döneminde de birçok yeni mahalle kurulmuştur. Bu dönemde kurulan mahalleler
genellikle bir plana bağlı kalarak oluşturulmuştur. Buradan yola çıkarak bu çalışmada Kayseri
Aru-Oelsner imar planına (1945) göre genişletilmiş alanlar içinde tasarlanan mahallelerden biri
olan Fevzi Çakmak Mahallesi’nin oluşumu, mahallenin geçmişten günümüze geçirdiği değişim
incelenecek olup, elde edilen veriler doğrultusunda gelecekte yerel yönetim tarafından
planlanacak olan Fevzi Çakmak Mahallesi kentsel dönüşüm projelerine katkı sağlamak
amaçlanmaktadır. Çalışmada yöntem olarak literatür ve alan çalışması, doküman analizi ve
sözlü tarih çalışması yapılmıştır. Bu kapsamda mahalleye ait olan haritalar, imar planı, Kayseri
Büyükşehir Belediyesi ve Kocasinan Belediyesi arşiv kayıtlarına ve eski fotoğraflara erişim
sağlanmıştır.
1960’larda inşasına başlanan Fevzi Çakmak Mahallesi, ızgara plan şemasına sahip kentin
modern mahallelerinden biridir. Fevzi Çakmak Mahallesi’nin kurulmasından günümüze kadar
tarihsel süreklilikte bir kent okuması yapılarak, mahallenin öne çıkan yapı ve alanlarına yapılan
müdahalelerin tespitinin, gelecekteki kentsel dönüşüm çalışmalarına önemli katkılar sunacağı
düşünülmektedir. Çalışmada Fevzi Çakmak Mahallesi analizinin, kentsel planlama yazınında
bilinen “We-imar ve Hoyt klasifikasyonu” olarak giren kuramsal çerçevede değerlendirilmesi
önerilmektedir. Buna göre mahallede tespit edilen yapı ve alanlar, “Koruma”, “Düzeltme”
(İyileştirme) ve “Yenileme” stratejileri kapsamında değerlendirilecektir. Kayseri Fevzi
Çakmak Mahallesi özelinde yapılan bu çalışmanın ülke genelinde yaşanan kentsel planlama ve
mimarlık tartışmalarına katkı sunması beklenmektedir.
Mahalle is a place name derived from the Arabic roots halel and hulul, meaning “to land,
to settle down” (Turkish Dictionary, 1998). In addition to the residential structures within a
neighborhood, it has a mosque, primary school, fountain, baths, a grocery store, bakery, parks,
etc. It is the smallest settlement in a city. On the other hand, socially a neighborhood refers to
a community that is placed somewhere and has organizational relationships.
The neighborhood phenomenon is one of the most important legacies that continue from
the Ottoman Empire to the Republic. During the Republican period, many new neighborhoods
have also been established, often formed by adhering to a plan. In this study, the formation of
Fevzi Çakmak neighborhood, one of the neighborhoods designed according to the Kayseri
ARU-Oelsner (1945) zoning plan, and the change that the neighborhood has undergone from
the past to the present will be examined. According to the data obtained, the aim of the Kayseri
ARU-Oelsner zoning plan is to contribute to the Urban Transformation Project of Fevzi
Çakmak neighborhood, which will be planned by the local government in the future. Literature
and field studies, document analysis and oral history studies will be used as methods in the
study. In this context, maps belonging to the neighborhood, zoning plans, Kayseri Metropolitan
Municipality and Kocasinan Municipality archive records and old photographs will be
provided.
The Fevzi Çakmak neighborhood, which was built in the 1960s, has a grid plan type and
is one of the modern neighborhoods that have contributed to the development of the city in an
east direction. A city analysis will be carried out in historical continuity from the establishment
of Fevzi Çakmak neighborhood to the present day. It is believed that detecting interventions in
significant areas of change/transformation of the neighborhood will make significant
contributions to the future urban transformation project. Accordingly, it is proposed that the
analysis to be conducted in the neighborhood be evaluated within a theoretical framework
which is known in Urban Planning as “we-zoning and Hoyt classification”. Accordingly, the
areas identified in the neighborhood in the present study will be evaluated within the scope of
“protection”, “correction” (improvement) and “renewal” strategies. It is expected that this
work, carried out in the Kayseri Fevzi Çakmak neighborhood, will contribute to urban planning
and transformation projects and architectural discussions throughout the country.