Akademik Veri Yönetim Sistemi
6. ULUSLARARASI ZEUGMA BİLİMSEL ARAŞTIRMALAR KONGRESİ, Gaziantep, Türkiye, 19 - 20 Haziran 2021, ss.61-62
19.yüzyıl Kayseri’sinde ailelerin gelir durumlarına göre evler, küçük ölçekli evlerden konaklara kadar çeşitlilik göstermektedir. Geleneksel Kayseri evlerinde, çoğunlukla egemen oda sayısı üç olup, evler odalar ve odaların bağlandığı bir hayata/avluya sahiptir. Evlerde küçük mekânsal farklılaşmalar olmakla birlikte ana kurguda çok işlevli bir mekânsal kurgu hâkimiyeti görülür. Geleneksel odanın işlevsel esneklik içerdiği ve evin tüm işlevlerine göre, kolayca örgütlenebildiği ve tek bir işleve göre düzenlenmediği bilinmektedir. Her oda bir hane karakteri taşımaktadır. Bu odalarda yatılmakta, iş yapılmakta ve yemek yenmektedir. Bu işlevlere uygun olarak odalarda geleneksel bir düzen olup, genellikle odalar sedir, yüklük ve gusülhane gibi bileşenlere sahiptir. Geleneksel düzene sahip odalardan mobilyalı düzene geçiş, varlıklı Kayserili ailelerin Batılı yeni değer ve yaşam biçimlerine özenmeleri ile hareketli mobilyaları evlerine alması ile başlamıştır. İlk hareketli mobilyalar sandalye, koltuk, kanepe, masa, konsol, sehpa, karyola gibi eşyalardır. Hareketli mobilyalar sahip oldukları özel fonksiyonları ile ilk olarak geleneksel odanın kullanım esnekliğini artırmıştır. Geleneksel oda, hareketli mobilyalar sayesinde yatak odası, yemek odası, çalışma odası olarak özelleşerek kullanılmış, ya da bunların ikili-üçlü kombinasyonlarına olanak vermiştir. Böylelikle geleneksel odada pek çok işlevin bir arada olabilmesini sağlayan/kolaylaştıran geleneksel düzen, yerini Batılı mobilyalara göre şekillenen eylemlere bırakmış ve böylece özelleşmiş mekânlar ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu çalışmada geleneksel Kayseri evinde kullanılmaya başlayan sandalye, masa, karyola gibi hareketli mobilyaların sahip olduğu kullanım esnekliği ile geleneksel odadaki hiyerarşik düzenin nasıl yıkıldığı, hareketli mobilyaların “odanın” düzenini nasıl değiştirdiği ve barınma eylemlerinin yeni mobilyalarla nasıl değiştiği çözümlenecektir. Çalışmada nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizine ve sözlü tarih yöntemine başvurulacaktır. Çalışma kapsamında Kayserili ailelerin geleneksel evlerindeki ilk hareketli mobilyaların hem plan düzenindeki kurguları hem de kullanım biçimlerindeki farklılıkları ortaya konulacaktır. Çalışma sonunda, Batı kültüründe gelişen mekân düzeninin bir parçası olan hareketli mobilyaların Kayseri evinde geleneksel/mevcut mekân kurgusunun değişiminde ve “iç mekânın modernleşme sürecinde” nasıl etkin rol aldığı ortaya konulacaktır. Buna göre, Kayserili ailelerin geleneksel alışkanlıklarıyla odanın çok fonksiyonlu kullanımına bir süre daha devam ettikleri, aynı mekânda oturma ve uyuma eylemlerini gerçekleştirdikleri saptanmış ve bunun sonucu olarak sedir, koltuk ve karyolanın odada birlikte kullanıldığı yani farklı işlevleri bir arada bulunduran “hibrit mekân” örneklerine sıklıkla rastlanmıştır.
Anahtar kelimeler: Geleneksel Kayseri Evi, Geleneksel Oda, Batılı Mobilya, İç Mekanın
Modernleşme Süreci
In 19th century Kayseri, the size of houses varied from small-scale huge based on the income levels of families. In traditional Kayseri houses, there are normally three rooms, and the houses have rooms and a courtyard where rooms are connected. Although there are small spatial differences in the houses, there is a multifunctional spatial concept. It is known that the traditional room contains functional flexibility and it can be easily organized according to all the functions of the house and it is not arranged according to a single function. Each room has the character of a household. In these rooms, you can sleep, work and eat. In accordance with these functions, there is a traditional layout in the rooms, and generally the rooms have components such as sedir, yüklük and gusülhane. The transition from traditional rooms to furnished style started with the adoption of Western furniture by affluent Kayseri families into their homes, thus adhering to new values and lifestyles. The first Western furniture introduced included such items as chairs, armchairs, sofas, tables, consoles, coffee tables, and bedsteads. The furniture has primarily increased the usage flexibility of the traditional room with its special functions. The traditional room has been used as a bedroom, dining room, and study room with Western furniture, or it has been used as a double-triple combination. Thus, the traditional order, which enables many functions to be combined in the traditional room, has been replaced by actions shaped according to Western furniture and thus specialized spaces have begun to emerge. In this study, we analyze how the hierarchical order in the traditional room has collapsed with the flexibility of the use of furniture such as chairs, tables and bedsteads that have been used in the traditional Kayseri house. We will additionally look at how that kind of furniture changed the layout of the "room" and how domestic usage changed with these new furniture. The document analysis and oral history method will be used as a qualitative data analysis method in the present study. Within this study, the first Western furniture in traditional houses will be shown both in terms of its layout and in the differences in its usage. The present study reveals how these pieces of furniture, which are part of the spatial order that had developed in Western culture, played an active role in the change of the traditional spatial concept in the Kayseri house and in the "modernization process of the interior space." The research indicates that the families of Kayseri continued to use the room for a while with their traditional habits and performed the acts of sitting and sleeping in the same space. As a result, there are examples of "hybrid spaces" that contain different functions together.
Keywords: The traditional Kayseri house, the traditional room, Western furniture,
modernization process of the interior space