Akademik Veri Yönetim Sistemi
24. PARAZİTOLOJİ KONGRESİ, Bursa, Türkiye, 30 Ekim - 02 Kasım 2025, ss.112-113, (Tam Metin Bildiri)
Amaç: Aedes albopictus ve Culex pipiens gibi vektör sivrisinekler, Dengue, Batı Nil Virüsü, Zika ve Chikungunya gibi halk sağlığını tehdit eden arbovirüslerin yayılmasında kilit rol oynamaktadır. Bu virüslere yönelik geleneksel sürveyans çalışmaları genellikle hedefe yönelik RT-qPCR gibi yöntemlere dayanır; ancak bu yaklaşımlar, beklenmedik veya henüz tanımlanmamış viral ajanları gözden kaçırabilir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye'nin Karadeniz'e kıyısı olan illerindeki Ae. albopictus ve Cx. pipiens popülasyonlarının tam viral profilini (virom) ortaya çıkarmaktır. Bu kapsamda, hedefsiz (shotgun) ve hedefe yönelik (viral panel) Yeni Nesil Dizileme (YND) metagenomik yaklaşımları kullanılarak, bu vektörlerin taşıdığı bilinen ve bilinmeyen tüm virüslerin tanımlanması ve bölgedeki potansiyel viral risklerin daha geniş bir perspektifle değerlendirilmesi hedeflenmiştir. Yöntem: 2023 ve 2024 yıllarının Haziran-Eylül ayları arasında, Türkiye'nin Karadeniz'e kıyısı olan 14 ilden Gravid Aedes Tuzakları (GAT) ile dişi sivrisinek örnekleri toplanmıştır. Toplanan sivrisinekler tür, lokasyon ve örnekleme zamanına göre 1-10 birey içerecek şekilde havuzlanarak RNA izolasyonları gerçekleştirilmiştir. Daha sonra, YND analizi için Ae. albopictus'tan 35, Cx. pipiens'ten 10 olmak üzere toplam 45 RNA havuzu oluşturulmuştur. Yeni Nesil Dizileme analizleri için GenEra firmasından hizmet alınmıştır. 45 RNA havuzunun tamamı, herhangi bir ön bilgiye dayanmaksızın tüm viral RNA'ları tespit etmeyi amaçlayan rastgele dizileme (Shotgun Viral RNA NGS) yöntemiyle Illumina platformunda analiz edilmiştir. Ayrıca, bilinen viral patojenleri hedefleyen Illumina Viral Surveillance Panel v2 kiti kullanılarak, 2 Ae. albopictus ve 1 Cx. pipiens havuzu olmak üzere toplam 3 örnek de hedefe yönelik olarak incelenmiştir. Illumina platformundan elde edilen ham okumalar (raw reads), Geneious Prime yazılımı kullanılarak kalite kontrolünden geçirilmiş ve adaptör dizilerinden arındırılmıştır. Kalitesi doğrulanmış olan bu temiz okumalar, Kraken ve Galaxy gibi platformlar kullanılarak taksonomik sınıflandırma, birleştirme (assembly) ve haritalama (mapping) işlemlerine tabi tutulmuştur. Bulgular: Her iki YND yaklaşımı da, öncelikli olarak hedeflenen arbovirüslerin (Dengue, Zika, Chikungunya, Batı Nil Virüsü) incelenen hiçbir havuzda bulunmadığını doğrulamıştır. Buna karşın, YND analizleri, iki vektör türü arasında tamamen farklı ve beklenmedik viral profillerin varlığını ortaya koymuştur. • Viral Panel YND Analizi Sonuçları: Hedefe yönelik bu analizde, incelenen her üç havuzda da (2 Ae. albopictus ve 1 Cx. pipiens) insan kaynaklı önemli virüslerin varlığı ortaya konmuştur. Yüksek riskli bir onkovirüs olan İnsan papillomavirüsü 16 (HPV16) ve düşük okuma sayılarıyla da olsa Merkel hücreli polyomavirüs (MCPyV) tespit edilmiştir. • Shotgun Viral RNA YND Analizi Sonuçları: o Aedes albopictus Viromu: İncelenen 35 havuzun neredeyse tamamında, Rhabdoviridae familyasına ait ve omurgalıları enfekte ettiği bilinen Piry virüsü, milyonlarca okuma ile baskın olarak tespit edilmiştir. Piry virüsünün yanı sıra, Wenzhou sobemo-like virus 4 ve bir böcek patojeni olan Choristoneura fumiferana granulovirus da birçok havuzda tutarlı bir şekilde bulunmuştur. o Culex pipiens Viromu: Cx. pipiens havuzları, tamamen farklı bir virom profili sergilemiş ve viral okumaların baskın olarak böceklere özgü virüslerden (ISVs) oluştuğu görülmüştür. Tespit edilen virüsler arasında yüksek okuma sayılarıyla Hubei mosquito virus 4, Culex Iflavi-like virus 4, Choristoneura fumiferana granulovirus ve Wenzhou tombus-like virus 11 yer almaktadır. Ayrıca, Nam Dinh virus, Big Sioux River virus, Negev virus ve farklı Merida-like virüsler gibi çok çeşitli ISV'lerin varlığı, bu türün viromunun oldukça zengin olduğunu göstermiştir. Sonuç: Bu çalışma, Türkiye'nin Karadeniz kıyı şeridindeki iki önemli vektör sivrisinek türünün virom profilini YND ile ortaya koyan ilk kapsamlı araştırmalardan biridir. Hedeflenen ana arbovirüslerin yokluğu teyit edilirken, metagenomik analizler her iki türde de beklenmedik ve türlere özgü zengin bir viral çeşitlilik ortaya çıkarmıştır. Özellikle, Aedes albopictus popülasyonlarının, zoonotik potansiyeli olan Piry virüsü (Rhabdoviridae) için önemli bir rezervuar olabileceği ilk kez gösterilmiştir. Buna karşılık, Culex pipiens popülasyonları, Piry virüsünden ari olup, türe özgü çeşitli böcek virüsleri (ISVs) ile domine edilen farklı bir virom profili sergilemiştir. Ayrıca, her iki türde de insan kaynaklı onkojenik virüslerin (HPV16, MCPyV) tespit edilmesi, bu sivrisineklerin insanlarla yakın temasını ve "ksenomonitörizasyon" potansiyelini doğrulamıştır. Bu bulgular, bölgedeki viral risklerin değerlendirilmesi, vektör-virüs etkileşimlerinin anlaşılması ve gelecekteki arbovirüs sürveyans stratejilerinin hedefsiz metagenomik yaklaşımlarla genişletilmesi gerekliliği için kritik bir temel oluşturmaktadır.