Psikanalitik edebiyat eleştirisi özellikle varoluşçu felsefenin etkili
olduğu savaş öncesi ve sonrası dönemde yazılan, çoğunlukla modernist
edebî eserlerdeki karakter analizlerinde yaygın bir biçimde
kullanılmıştır. Dönemi etkisi altına alan varoluşçu felsefenin de izlerini
taşıyan bu eserler, daha çok bireyin, içinde bulunduğu yaşam ortamını
sorgulamasına ve bu bağlamda gelişen psikolojik gel-gitlerineodaklanmıştır. Modernist edebiyatta sıklıkla başvurulan ‘bilinçakışı’ ve
‘iç monolog’ gibi anlatım teknikleri, okuyucu ve edebiyat
eleştirmenlerini, karakterlerin kişiliklerini şekillendiren psikolojik
etkenlere yönlendirmiştir ve bu bağlamda, dönemin bilimsel
gelişmelerine de paralel olarak, edebî metinlere Freudcu ve Lacancı gibi
yeni bakış açılarıyla yaklaşılmaya başlanmıştır.
Edebî modernizm, Türk edebiyatına nispeten Avrupa’dan daha geç
ulaşmış olsa da, benzer etkiler ilk modernist Türk romanlarında da
görülebilmektedir. Özellikle Yusuf Atılgan, Ahmet Hamdi Tanpınar ve
Oğuz Atay gibi önemli isimlerin modernist etkiyle yazılmış başlıca
eserleri psikanalitik karakter incelemelerine oldukça açıktır. Yusuf
Atılgan’ın ilk iki romanı, Aylak Adam ve Anayurt Oteli’ndeki
başkarakterler C. ve Zebercet sorunlu psikolojik ruh halleri,
tamamlanmamış cinsel gelişimleri ve oedipal eğilimleriyle yazarı
üzerindeki Freud etkisini örnekler niteliktedir. Bu bağlamda, bu
çalışmanın amacı, Yusuf Atılgan’ın ilk iki romanı Aylak Adam ve
Anayurt Oteli’nin başkahramanları olan C. ve Zebercet isimli
karakterlerin psikolojik durumlarını Sigmund Freud’un ‘Oedipus
kompleksi’, ‘baba imgesi’ ve ‘cinsel dürtü’ gibi ünlü teorileri ışığında
incelemektir.
Psychoanalytical literary criticism has been widely used in the
character analyses of the mostly-modernist literary pieces which were
written especially in the pre and post-war years in Europe under the
influence of existential philosophy. Modernist narrative techniques like
‘stream-of-consciousness’ and ‘interior monologue’ have directed
readers and literary critics towards an analysis of the psychological
elements that shape characters’ personalities in the literature of the era.
In this respect, new approaches like Freudian and Lacanian readings of
literary texts based on their theories have emerged.
Though literary modernism has reached Turkish literary circles
later than Europe, similar impacts might also be seen in early
modernist Turkish novels, especially in the ones written by Yusuf
Atılgan, Ahmet Hamdi Tanpınar and Oğuz Atay, all of which offer much
for a psychoanalytical approach. The protagonists, C. and Zebercet, of
Yusuf Atılgan’s first two novels, The Wanderer and The Anayurt Hotel,
exemplify the Freudian influence on their author with their problematic
psychological states, sexual nondevelopment and oedipal tendencies
throughout the novels. In this respect, the aim of this study is to
analyze the psychological states of Atılgan’s two characters, C. and
Zebercet, in the light of Freudian theories like ‘Oedipus Complex’,
‘Father Complex’ and ‘Sex Drive’.