Akademik Veri Yönetim Sistemi
6. DİRENÇLİLİK KONGRESİ IDRC 2024, Ankara, Türkiye, 16 - 18 Aralık 2024, ss.577, (Özet Bildiri)
Afetlere dayanıklı kentlerin oluşturulması, bu kentlerdeki fiziksel yapıların afetler karşısında işlevlerini sürdürebilmesi için önemlidir. Fiziksel yapının, afet riskine bağlı olarak artan değişim ihtiyacına yanıt vermesi ve sürdürülebilirliğinin sağlanması amacıyla kentsel dönüşüm projelerine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu projeler, kentlerin afetlere uyumunu ve sürdürülebilir gelişimini sağlamak için hayati bir rol oynar. Özellikle dağıtım süreçlerinde sürdürülebilirliğin dikkate alınması önemli bir kriter olarak değerlendirilmelidir. Kentsel dönüşüm projelerinde, hak sahiplerinin hak ediş miktarlarının doğru bir şekilde belirlenmesi ve adil bir şekilde dağıtılması oldukça önemlidir. Buna karşın pek çok projede hak sahipleri, gerçek değerlerinin çok üstünde veya çok altında hak edinebilmektedir. Bu sorunu önlemek için kullanılan yöntemlerden biri, hem mevcut taşınmazların hem de projeyle üretilecek yeni yapıların değerlerini hesaplayarak değer bazlı dağıtım senaryoları oluşturmaktır. Bu senaryolar, mevcut taşınmazların ve üretilecek projelerin değerlerine dayalı olarak yeni mülklerin veya diğer hakların nasıl dağıtılacağını belirler. Hak sahiplerinin projeden en az borçlanma ile çıkmaları sağlanır. Böylelikle hak sahiplerinin haklarının adil ve şeffaf bir şekilde belirlenmesi, dağıtılması ve korunması sağlanır. Süreç, taşınmazların piyasa değerlerinin belirlenmesi ile başlar, proje değerlemesi ve fizibilite çalışması ile devam eder. Daha sonra, dağıtım kriterleri ve senaryoları oluşturulur ve hak sahiplerine uygulanır. Sonuç olarak, değer bazlı dağıtım senaryolarının uygulanması, kentsel dönüşüm projelerinin daha sürdürülebilir ve adil bir şekilde gerçekleştirilmesine katkı sağlar. Ayrıca mülkiyet sorunundaki gelişigüzel dağıtım uygulamalarından kaçınılır.
Bu çalışmada, Kayseri ili Talas ilçesinde Mevlana ve Harman Mahallelerinde gerçekleştirilen kentsel dönüşüm projeleri için değer bazlı dağıtım senaryoları geliştirilmiş ve uygulanmıştır. Mevcutta 22 blok 126 bağımsız birimden oluşan proje alanlarındaki yaklaşık 222 hak sahibinin yeni projelerde en az borçlanma ile yer almasını sağlamak amacıyla farklı dağıtım senaryoları oluşturulmuştur. Her bir senaryonun avantajları ve dezavantajları değerlendirilmiş, hak sahiplerinin borçlanma yükü ve proje sürdürülebilirliği dikkate alınarak en uygun dağıtım yöntemi seçilmiştir. Bu şekilde belirlenen senaryo ile uygulama gerçekleştirilmiştir. Afet risklerini azaltma programları oluşturulurken, afetlere etkin bir şekilde yanıt verebilmek ve kentlerin direncini artırmak için toplum odaklı bir yaklaşım benimsenmelidir. Toplum kararlı ve bilinçli olmadığında, bir kent afetlere karşı çok daha kırılgan hale gelecektir. Bunu sağlamanın yolu ise kentsel dönüşüm projelerinde hak ediş miktarlarının adil ve şeffaf bir şekilde dağıtılacağının bilinmesidir. Böylece, değer bazlı dağıtım modelinin sürdürülebilirliği, kamuoyunun farkındalığını artıracak, projelere katılımlarını daha aktif hale getirecek ve afetlere dayanıklı şehirlerin çok daha kısa sürede inşa edilmesini sağlayacaktır.