Akademik Veri Yönetim Sistemi
Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi (Online), sa.9, ss.88-104, 2022 (Hakemli Dergi)
Doğudan batıya doğru göç eden Türkler, Avrupa’da siyasi, sosyal ve kültürel pek çok
değişimi de beraberinde getirmiştir. Türklerin hâkim güç olmalarıyla birlikte, özellikle Doğu
Avrupa’da Türkçe hızla yayılmıştır. Bu durumun sonucu olarak bu topraklarda yaşayan
insanlar, Türkleri tanımak, Türkçe öğrenmek ve misyonerlik faaliyetlerinde bulunmak
amacıyla çeşitli eserler kaleme almaya başlamışlardır.
Genellikle iki dilli olarak hazırlanan bu eserlerin üç dilli ve dört dilli olanları da
bulunmaktadır. Bu eserlerin içerisinde Türkçenin dil bilgisi kurallarıyla ilgili bilgilere,
sözlüklere, farklı konularla ilgili konuşma metinlerine, Türklere ait atasözlerine, Nasreddin
Hoca fıkralarına, değişik şairlere ait şiirlere, dua metinlerine ve resmî yazışma örneklerine
rastlamak mümkündür.
Çalışmanın konusu olan 1854 yılında Berlin’de bulunan Chez George Reimer tarafından
yayımlanan, Friedrich Dieterici tarafından yazılan “Chrestomathie Ottomane Precedee de
Tableaux Grammaticaux et Suivie d'un Glossaire Turc-Français” (Dilbilgisi Tabloları ile
Başlayan ve Türkçe-Fransızca Sözlük ile Devam Eden Osmanlıca Metinler) eser, “Ön Söz, Dil
Bilgisi ‘Tableaux Grammaticaux’, Metinler ‘Textes’, Tercüme ‘Traduction’, Sözlük ‘Glossaire’,
Ekler ‘Appendice’ ve Düzeltmeler ‘Corrections’” olmak üzere yedi bölümden oluşmaktadır.
Bu çalışmada, makale boyutunu aşacağından sadece kitabın dil bilgisi bölümü incelenmiştir.
Bu bölümde tespit edilen ünlülerin farklı kullanımları ve değişmeleri, ünsüz harflerin farklı
kullanımları ve değişmeleri, zamirlerle ilgili farklı kullanımlar, fiillerin zaman ve kiplere göre
nasıl çekimlendiği, sayılarla ilgili farklılıklar, geniz ñ’sinin kullanıldığı kelimeler verilmiştir.
Turks migrating from east to west brought about many political, social, and cultural changes
in Europe. With the Turks becoming the dominant power, Turkish spread rapidly, especially
in Eastern Europe. As a result of this situation, people living in these lands started to write
various works to get to know Turks, learn Turkish and carry out missionary activities.
These works, which were generally prepared bilingually, also have trilingual and
quadrilingual versions. In these works, it is possible to find information about the grammar
rules of Turkish, dictionaries, speech texts on different subjects, Turkish proverbs, Nasreddin
Hodja jokes, poems by different poets, prayer texts, and samples of official correspondence.
The subject of this study is the work named “Chrestomathie Ottomane Precedee de Tableaux
Grammaticaux et Suivie d'un Glossaire Turc-Français” (Ottoman Turkish Texts Beginning
with Grammar Tables and Continuing with a Turkish-French Dictionary) written by Friedrich
Dieterici and published by Chez George Reimer in Berlin in 1854. The book consists of seven
sections: “Preface, Grammar, Texts, Translation, Dictionary, Appendices, and Corrections”.
In this study, only the grammar section of the book will be analyzed since it will exceed the
size of the article. In this section, different uses and changes of vowels, different uses and
changes of consonants, different uses of pronouns, how verbs are conjugated according to
tenses and modals, differences related to numbers, and words in which palatal n is used will
be given.