755 yılında Çin’de bas gösteren An Lu-shan isyanına, Yehhu
(Yabgu) adlı oğlu komutasında bir ordu gönderen ve isyanın
bastırılmasında aktif rol üstlenen Uygur kağanı M’o-yen-ch’o, T’ang
ülkesinde önemli ölçüde nüfuz kazanmıs, T’ang imparatoru da bu
yardımın karsılığı olarak kendi öz kızını Uygur kağanı ile
evlendirmisti. T’ang sarayının, bu evliliğin dısında Uygur Kağanlığını
ne gibi ganimetlerle ödüllendirdiği hakkında pek fazla bilgi
bulunmamakta, sadece Çin’in her iki baskentinin yağmalanmasına izin
verildiği bilinmektedir.
An Lu-shan isyanının bastırılması için gönderilen ordu ve
ardından yasanan gelismeler büyük bir olasılıkla Sine Usu yazıtının
batı yüzünün ilk bölümlerinde anlatılmaktaydı. Ancak ne yazık ki
yazıtın bu bölümü çok fazla tahrip olduğu için cümleler kesik kesik
okunabilmektedir. Baybalık kenti ile ilgili bilgiler de yine bu yüzün 5.
satırında geçmekte olup, buradaki kısacık cümlede Selenge ırmağının
kıyısında bulunan kentin Soğdlu ve Çinlilere yaptırıldığı bildirilmistir.
Bu yazıda T’ang-Uygur iliskileri ile Sine Usu yazıtı
paralelinde An Lu-shan isyanına yardımdan dolayı vaat edilen
ganimetlerden olduğunu düsündüğümüz Baybalık kentinin yapılıs
amacı, adı ve bulunduğu yer ile ilgili bilgiler değerlendirilecektir.
Anahtar sözcükler: Uygur Kağanlığı, Yerlesik Hayat, Kent,
Sine Usu Yazıtı, Baybalık.
In the revolt of An Lu-shan emerged in China in the year of
755, the Uighur Khan M’o-yen-ch’o, who sent an army under the
control of his son Yehhu (Yabgu), and who played an active role in
the suppression of the revolt, gained an immense ascendance; as a result, the emperor of T’ang, in exchange for his help, married his
legitimate daughter to the Uighur Khan. Not much information is
available about what kind of loot, except his marriage, was given to
the Khanate of Uighur by the T’ang palace; however, it is known that
permission was granted to plunder both capitals of China.
The army sent to suppress the revolt of An Lu-shan, and also
the aftermath occurrences were most probably narrated in the first
parts of the west face of the inscription of Sine Usu. Nevertheless,
since most part of the inscription fell into ruin, sentences can only be
partly read. Information about the town of Baybalık is mentioned in
the 5th line of this face, and in the short sentence here it is has been
indicated that the town situated on the coast of the river Selenga was
made to build by the Sogd and Chinese.
In this article, the relationship between T’ang-Uighur, and in
the light of the inscription of Sine Usu; the name, information about
the place where it is situated as well as the purpose of the construction
of the town of Baybalık, which -we think- was as a result of the loot
promised in exchange for the help with An Lu-shan revolt, are to be
analyzed.
Keywords: The Khanate of Uighur, Settled Life, Town, The
inscription of Sine Usu, Baybalık.