Arşivler, insanlık tarihinin en önemli kaynaklarıdır. Hiç kuşkusuz ki arşivlerin tarihi ne kadar aydınlattığı kadar olaylara nereden ve nasıl baktığı ile ilgili tartışmalar tarih felsefesinin ve tarihçilerin her dönem önemsediği konular arasında yerini almıştır.

Dünya üzerindeki insanların kimliklerini, sosyal yaşantılarını, olaylara bakış açılarını irdelemenin bir aracı olarak arşivlerin yerli ve yabancı olması bir olayı değerlendirirken rasyonel bilginin elde edilmesinde son derece önemlidir. Her ne kadar geçmişte yaşanmış bir olay karşısında her toplum kendi bakış açısı ile bu olayı değerlendirmişse de; bu durum karşılıklı değerlendirme imkanının elde edilmesi adına önemli bir veri olarak kaydedilmelidir.

Dünyanın belki de en önemli ve en büyük arşivi olarak tanımlanacak olan İngiliz Arşivi Londra’da yüzlerce araştırmacıya aynı anda, hızlı ve mekanik bir sistemle hizmet vermektedir. Arşivin bu denli hızlı ve etkin olmasında mekanik bir yapının inşa edilmesi, hemen hemen insanla münasebetin sıfıra indirilmesi gibi hususlar etkendir.

16. Yüzyılın sonlarında başlayan Türk-İngiliz münasebetlerinin kayıtları İngiliz arşivinde oldukça muntazam bir şekilde tutulmuştur. Arşivin çeşitli birimleri olmakla birlikte makalede sadece 20. Yüzyılın başlarında Türk-İngiliz münasebetleri ile ilgili arşiv belgelerinin içerikleri, meselelere bakış açıları, sadece dışişleri bakanlığı arşivlerinde değil bunun yanı sıra Hava Bakanlığı, Koloni Bakanlığı, Deniz Kuvvetleri, İçişleri Bakanlığı, Harita Dairesi, Hazine Bakanlığı ve Savaş Bakanlığı dairelerinden seçilmiş olan arşiv belgelerinin ışığı altında takdim edilecektir.

Sultan II. Abdülhamid’in saltanatının son yollarından İttihat ve Terakki Cemiyetine, Trablusgarp Savaşından Balkan savaşlarına, Birinci Dünya Savaşından Milli Mücadeleye kadar pek çok konu İngiliz arşiv belgelerinde oldukça ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Bu konular ele alınırken Osmanlı Devleti’nde ve Türkiye Cumhuriyeti’nde yaşayan önemli şahsiyetlerin kişilikleri, olaylara bakış açıları ve hangi güce daha yakın oldukları ile ilgili pek çok istihbarat raporu da bu arşiv belgelerinin ele aldığı konular arasında yerini almıştır. Bu kadar geniş bir çerçevenin bir makaleye sığmasının imkansızlığı nedeni ile bahse konu arşivin sadece 1918-20 aralığına ait bilgileri İngiliz perspektifinden Türkiye’ye bakış olarak takdim edilecektir. Bu takdim tabiidir ki ana eksende Mondros Mütarekesinin başlangıcından Cumhuriyetin ilanına değin geçen süreyi ana omurgasına yerleştirmektedir. Mesele bu açıdan değerlendirildiğinde bahse konu tarih aralığındaki arşiv belgileri son dönem Osmanlı Devlet sisteminin, Ankara odaklı Milli Mücadele ekibinin ve tabidir ki Anadolu’daki grupların bu dönem içerisindeki değişim, dönüşüm ve politikalarına dair önemli bilgileri havidir. Bu bilgilerin araştırmacılara sunulması gelecekte ülkenin karşılaşacağı sorunların çözüm yollarının tespitinde çok önemli bir köşe taşı konumundadır.

Ayrıca bütün bu ele alınan konularla birlikte İngiliz Arşivinin en önemli kaynaklarından olan harita dairesinde de ciddi ve önemli sayıda pek çok harita, plan ve krokinin varlığı insanı hayrete düşürecek derecede fazladır. Var olan bu belgelerin tanıtımı ve araştırmacılara verilecek olan bilgiler ilerde yapılacak olan çalışmaların daha da kaliteli olması adına önemli veriler olarak değerlendirilmelidir.