Akademik Veri Yönetim Sistemi
V. ULUSLARARASI KÜLTÜR KÖPRÜSÜ OLUŞTURMA SEMPOZYUMU, Almaty, Kazakistan, 23 - 24 Nisan 2015, ss.1-8
Özet
Eski Uygur metinlerinin Turfan, Hoço, Kızıl, Miran, Dunhuang ve çevresinde bulunmasından hemen sonra bu metinler üzerinde çalışmalar da başlamıştır. Prof. Dr. Mehmet Ölmez’in danışmanlığında Zemire Gulcalı tarafından 2013 yılında yüksek lisans tezi olarak çalışılmış olan Altun Yaruk Sudur’un 26. bölümünde yer alan Aç Bars hikâyesinin aslı Sanskritçe olup 8. yüzyılda Çinceye, 11. yüzyılda da Şingko Şeli Tutung tarafından Uygurcaya çevrilmiştir. Aç Bars hikâyesinde alku, barça, birtem, bütürü, çak, egsüksüz, imerigme, kalısız, kamag, kamagun, kop, soka, tetrü, tolp, tolu, tükel, tükellig, tüketi, tüpüre, tüzü, ugrayu, yumgı kelimeleri "bütün, tam, tamamıyla, hepsi" anlamlarında olduğu dizinde kaydedilmiş ve bu anlamlar ile metnin çevirisi yapılmıştır. Yapılan inceleme sonucunda bu kelimelerin anlamlarında bazı farklılıkların bulunduğu, her ne kadar eş anlamlı olsalar da soyut ve somut, nesnel ve öznel düzeyde birbirinden ayrıldıkları tespit edilmiştir.
Bu çalışmada, metinde kelimelerin alku, barça, birtem, bütürü, çak, egsüksüz, imerigme, kalısız, kamag, kamagun, kop, soka, tetrü, tolp, tolu, tükel, tükellig, tüketi, tüpüre, tüzü, ugrayu, yumgı hangi cümlede, kaç kere geçtiği, hangi anlamlarda kullanıldığı gösterilmiş ve dizinde yapılan bazı hatalar düzeltilmek suretiyle eş anlamlılık düzeyi tespit edilmeye çalışılmıştır. Örneğin kamag ve barça kelimelerinden hemen sonra insanların ve diğer canlıların kullanıldığı görülürken bütürü kelimesinden sonra ise daha çok cansız varlıkların ve doğa imgelerinin kullanıldığı görülmektedir. Dizinde bu kelimelerin aynı anlamda oldukları yazıldığı hâlde, bu kelimeler arasında anlam nüanslarının varlığı tespit edilerek metin bu bağlamda tekrar ele alınmıştır. Ayrıca dizinde yapılan bazı hatalar düzeltilmiş ve metin bağlamında ele alınan bu kelimeler tekrar anlamlandırılmıştır: kalısız kelimesine dizinde "bütün, hep" anlamı verildiği hâlde kelimenin "birlikte" anlamında kullanıldığı görülmektedir. Yine soka kelimesine "mutlak, kesin; tamamıyla, özellikle" anlamları verilmesine rağmen metinde sadece bir yerde geçen bu kelimenin, çak kelimesi gibi cümleye kuvvetlendirme, pekiştirme anlamlarını kattığı ve bu kelimenin "işte tam o (an)" şeklinde bir anlatım düzeyi sunduğu tespit edilmektedir. tüzü kelimesi ayrı bir madde başı olarak "bütün, hep, tamamıyla" anlamları verilmesine karşın bu kelimenin tüzü tüketi şeklinde ikileme olarak dizinde verilip "ayrıntılı bir biçimde" şeklinde anlamlandırılması gerekmektedir. İncelenen 22 kelimenin eş anlamlılık düzeyi ve anlam farklılıkları verilmiş, ayrıca metin bağlamında bu kelimelerin geçtiği cümleler yeniden değerlendirilmiştir. Böylece Aç Bars hikâyesinin dizini genellikle sözlüklerde verilen anlamları aktardığı için, kelimelerin farklı bağlamlardaki anlamlarını tespit etmekte yetersiz kaldığı görüşündeyiz.
Sonuç olarak, bugün eş veya yakın anlamlı kelimelerin anlam dünyalarını tespit etmek için art zamanlı anlam bilimi çalışmalarına ihtiyaç duyulduğu, art zamanlı anlam bilimi çalışmalarında özellikle sözcük anlam bilimi gibi konularda anlam farklılıklarının tespiti için, incelenen kelimelerin geçtiği bağlamın göz önünde bulundurulması ve değişiklik gösteren farklı anlamların da kaydedilmesi gerektiği görülmektedir.
Anahtar kelimeler: Eski Uygurca, anlam bilim, metin bağlamlı dizin
SYNONYMY ARRANGEMENT OF THE WORDS ALL,WHOLE, ENTİRE İN AÇ BARS STORY
Research Assistant, Melike Uçar
Erciyes University, Faculty of Literature, Turkish Language and Literature Department, Kayseri, TURKEY
ucarmelike85@gmail.com +9005426719240
Abstract
Turfan texts of ancient Uygur, Hoço, Red, Miran, immediately after the discovery of Dunhuang and the surrounding area have also started work on this text. Prof. Dr. Mehmet Ölmez counseling in Zemir by the Gulcal who worked as a master's thesis in 2013, Golden Light Sutra Sudur 26 in section is the original Sanskrit of the Open Bars story in the 8th century Chinese have been translated in the 11th century in Şingko Shelah by Tutung Uighur. In Aç Bars story, alku, barça, birtem, bütürü, çak, egsüksüz, imerigme, kalısız, kamag, kamagun, kop, soka, tetrü, tolp, tolu, tükel, tükellig, tüketi, tüpüre, tüzü, ugrayu, yumgı the words "whole, complete, completely, all the" saved in the directory it is in this sense and has been translated text meanings. The results of the investigation that there were some differences in the meaning of these words, even if they are synonyms although abstract and concrete, objective and subjective level has been determined that separated from each other.
In this study, alku, barça, birtem, bütürü, çak, egsüksüz, imerigme, kalısız, kamag, kamagun, kop, soka, tetrü, tolp, tolu, tükel, tükellig, tüketi, tüpüre, tüzü, ugrayu, yumgı which sentence, the number of times, which has been shown to be used in the meaning and some mistakes made in the directory have been studied to determine the significance level by co-corrected. Immediately after the example kamag and barça word is used after people and other creatures whereas the bütürü words are being used more lifeless existence and nature of the image. These words were written in the directory in case they have the same meaning, by detecting the presence of the nuances of meaning between the words in the text that is taken up again in this context. Also corrected some mistakes made in the directory, and these words are discussed in the text context has meaning again: Stay up words to the directory "all" word in cases where the meaning given "together" are being used in the sense. Again, soka the word "absolute, definitive, fully, especially the" meanings given but only one in this last word in the text, çak of the word amplifying sentence like, and which reinforce the meaning of times the word "is exactly that (an)" is determined as the expression level offered. tüzü word a separate article charter word "all, all, all the" meanings Although the form of tüzü tüketi words in the directory as a dilemma whether the word "in detail" should be in the form of perception. The significance level co studied 22 words and their meanings given differences, it is also re-evaluated the occurrence of this word in the text sentence context. The index of the story because it is usually so Aç Bars transfer meaning given in the dictionary, we believe that inadequate to identify the meaning of words in different contexts.
Consequently, to determine the world the meaning of today spouse or similar words diachronic semantics work to where it's needed, for diachronic semantics specifically detect differences mean in subjects such as science sense of the word in their work, to be considered in the context of the occurrence of the examined word and the different meanings that vary it is observed that need to be recorded.
Keywords: Uyghur language, semantics, text-context directory