Folklore: Structure, Typology, Semiotics, vol.5, no.3, pp.114-129, 2022 (Scopus)
Sol elin kaldırılma adeti, son zamanlara kadar Türkiye'deki Çerkes diasporası topluluklarından biri olan Uzunyayla – Kayseri'de cenaze törenlerinde korunagelmiştir. Ritüelin klişeleşmiş anlatımlarına göre, bir grup mensubu cenazeye geldiğinde yavaşça ileri adım atar, sol ayakla üç adım atarak yavaşça sol bileği çeneye, şakağa veya tepeye doğru kaldırır. Elini kaldırarak taziye ziyaretçisi, ölünün sosyal statüsünü açıkça tanıdığını ifade eder. Bilgilendiricilere göre, 1980'lerin sonlarında bu adet, İslam din adamlarının baskısıyla ortadan kaldırıldı. Bu duruşa karşı çıkanlar, bu adeti 'ata yurdumuzdan getirilen' kutsal bir adet olarak anladılar ve 18. yüzyılın halkbilimci ve tarihçi kahramanı, filozofu, humanisti ve reformcusu Zhabagi Kazanoko tarafından miras bırakıldılar.
Ritüelin 'canlandırılması' fikri, pandemi sırasında, normal cenaze uygulamalarında yaygın olan toplu buluşmalar ve fiziksel temasların (el sıkışma ve kucaklaşma) yasaklandığı dönemde başlatıldı. Özellikle Kafkas Savaşı Kurbanlarını Anma Günü'ne (Çerkes topluluğu tarafından yıllık olarak 21 Mayıs'ta kutlanır) ilişkin olarak, sol eli kaldırılmış fotoğrafların paylaşılması için çevrimiçi bir kampanya düzenlenmesi önerildi.
Bu çalışmada, sol eli kaldırma ritüelinin 'bizim kendi', 'ilk çağlarımıza ait' ve 'haksız yere unutulmuş' olarak yeniden canlandırılmasıyla ilgili açık ve gizli stratejiler, klasik folklor metinleri (kahramanlık destanları) ve saha çalışması sırasında kaydedilen belgeler ile sosyal medya gönderileri üzerinden analiz edilmektedir. Araştırmanın ana amacı, gelenek taşıyıcılarının (sözlü ve görsel olarak) belirli ideolojik dominantların etkisi altında bir anlatı/ritüelde sabit ve değişken yapıları nasıl yeniden ürettiklerini göstermektir.
Anahtar kelimeler: Çerkesler, Diaspora, Uzunyayla, ritüel, sağ-sol, jest, cenaze, el.