Akademik Veri Yönetim Sistemi
İslam Ekonomisi ve Finansı Dergisi, cilt.6, sa.2, ss.185-211, 2020 (Hakemli Dergi)
Bu çalışmada, tarihsel olarak teorik ve pratik birikimlerden hareketle İslam geleneğinde ekonomik karar biriminin devlet-odaklı mı yoksa piyasa-odaklı mı olduğu incelenmiştir. Bugün hâkim görüş, serbest piyasa mekanizmasının devletin güdümündeki bir ekonomik modele göre üretici, tüketici ve devlet olarak tüm ekonomik birimlerin menfaatine uygun, daha etkin bir yapı arz ettiği yönündedir. İslami bakımdan da ekonomik karar birimleri ölçülü davrandıkları, helalinden kazandıkları ve tükettikleri, cimrilikten ve israftan kaçındıkları müddetçe, serbest mübadele hem bireyleri hem de toplumu daha müreffeh hale getirecektir. Devlet ise, varlığını vatandaşlar adına iyiliği teşvik edici kötülükten de caydırıcı ve onların dinini, nefsini, malını, aklını ve neslini koruyucu bir üst kurum olarak sürdürecektir. İslami gelenekte, teorik söylem ve literatür ile ilk dönem uygulamalar daha ziyade özel mülkiyetin, özel teşebbüsün ve piyasanın baskın rolüne işaret ederken, daha sonraki dönemlerin büyük çoğunluğunda ve pek çok coğrafyada devletçi söylemler ve uygulamalar baskın hale gelmiştir. Esasında teorik yazının, asırlara sâri ilgili literatürün ve uygulamaların dönemden döneme ve coğrafyaya göre farklılık arz ettiği bilinmektedir. Zımnen de olsa fütüvvetnamelerin dili ile Ahi teşkilatlarının uygulamalarının da esasında benzer muğlaklığın sürdürdüğü anlaşılmaktadır. Ancak, fütüvvetnamelerin içeriğinden ve Ahi geleneğinin uygulamalarından anlaşıldığı kadarıyla, bu ekolde de serbest piyasanın işleyişini çağrıştıracak bir anlayıştan ziyade, belli ahlaki normal çerçevesinde hareket eden ve kontrollü-müdahaleci bir iktisadi anlayışın hâkim olduğu söylenebilir.
İslam iktisadı, Fütüvvetnameler ve Ahilik, Piyasa ve DevletOdaklı İktisat Politikaları, İslam, Piyasa ve Devlet, Hisbe ve Narh
This study examines whether the central economic decisionmaking unit is the state or the market-oriented in the Islamic tradition, based on historical-theoretical and practical acquis. The dominant view reached today is that the free-market mechanism offers a more efficient structure in line with the interests of all economic units compared to a state-oriented model. As long as economic decision-making units act in moderation, earn and consume from halal, avoid stinginess and waste, free exchange will make both individuals and society more prosperous. The state, on the other hand, will continue its existence as a supreme body in Islamic tradition spreading good, preventing evil on behalf of its citizens to protect their religion, soul, property, mind and generation. Theoretical discourse and literature and the early practices rather indicate the dominant role of private property, private enterprise and the market while in most of the later periods and in many geographies, statist discourses and practices became dominant. However, from the spirit of the Futuwwatnamas documents and the Akhi tradition, it can be said that a controlled-interventionist economic understanding that acts within a certain moral normal framework is assumed rather than an understanding that completely evokes the functioning of the free market.
Islamic Economics, Futuwwatnamas and Akhizm, Market and State-Oriented Economic Policies, Islam, Market, and State, Hisba and Narh