Hava Sahasının Hukuki Rejiminde Egemenlik Konsepti

Emek M. E., Özdan S.

Asoscongress Uluslararası Hukuk Sempozyumu, İstanbul, Türkiye, 15 Haziran 2022, ss.74

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Basıldığı Şehir: İstanbul
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.74
  • Erciyes Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Çalışmanın amacı, hava sahası rejiminde egemenlik kavramının gelişimi ve mahiyetini ortaya koymaktır. Çalışma, havacılık faaliyetlerinin gelişimiyle paralel olarak hava hukuku düzenlemeleri, konferansları, toplantıları ve diğer çalışmaları incelemek suretiyle egemenlik kavramının hava sahası açısından nasıl bir gelişim kaydettiğini ele alacaktır. Egemenlik kavramının hava sahası rejiminde değişkenlik göstererek ilerlediği, hava hukukuna ilişkin 1900’lü yılların başlarındaki ilk çalışma ve toplantılarda hava sahasının serbestliğine ilişkin görüşlerin baskın geldiği, hava sahasının da denizler gibi insanlığın kullanımına açık olması gerektiği düşüncesinin olduğu ancak sonraki süreçte hava sahasında devletin egemenliği görüşünün ağır bastığı ve devletin egemenliğinin sözleşmelere yansıdığı gözlemlenmiştir. Bu gelişmelerde ise en büyük etkenin savaşlar sebebiyle meşru güvenlik kaygısı olduğu ifade edilmektedir. Hava araçlarının uluslararası çatışmalarda aktif ve esaslı şekilde kullanılması, hava sahasında serbestlik görüşüne kuşkuyla yaklaşılmasına sebep olmuş, Birinci Dünya Savaşı sonrası imzalanan ilk ve en kapsamlı çok taraflı hava hukuku sözleşmesi olan 1919 tarihli Paris Sözleşmesi’nde, devletin hava sahasındaki egemenliği net olarak kabul edilmiştir. Paris Sözleşmesi’ni yürürlükten kaldırarak yürürlüğe giren, daha kapsamlı ve daha çok katılımlı olan Şikago Sözleşmesi ise 1944 yılında imzalanmıştır. Şikago Sözleşmesi de Paris Sözleşmesi’nde olduğu gibi, 1. maddesinde hava sahasında devlet egemenliğini net olarak kabul etmiştir. Şikago Sözleşmesi’nin 1. maddesi şu şekildedir: “Akit devletler, her devletin ülkesi üzerindeki hava sahasında tam ve münhasır egemenliği haiz olduğunu tanır”. Hava sahası egemenliği açısından uluslararası hava hukukunda temel metin olarak nitelendirilebilecek Şikago Sözleşmesi halen yürürlüktedir. Bu sözleşme sonrasında hava sahası egemenliğine ilişkin bu derece kapsamlı ve net hükümler barındıran bir sözleşme imzalanmamış olması dolayısıyla hava hukuku ve hava sahasında egemenlik rejiminin zeminini bu sözleşme oluşturmaktadır. Neticede, egemenlik kavramının hava hukuku ve hava sahasının hukuki rejimi açısından temel bir kavram olduğu, günümüz hava hukuku sisteminin egemenlik çerçevesinde şekillendiği ve hava sahası rejiminin egemenlik temelinde olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır.