Vertabed Anton'un Vaazlalarında Oğuz Türkçesinin İzleri Üzerine

Peler G. Y., Çağlar H.

Uluslararası İdil - Ural ve Türkistan Araştırmaları Dergisi, cilt.6, sa.12, ss.279-291, 2024 (Hakemli Dergi)

Özet

Bu çalışmada, Gregoryan Kıpçaklara ait eserler arasında önemli bir yere sahip olan Vartabed Anton’un Vaazları’nda Oğuz Türkçesine ait olduğu düşünülen ses, yapı ve söz varlığı gibi hususiyetler incelenmeye çalışılmıştır. Toplamda dört ciltten oluşan bu vaazların ilk cildi içerisindeki ilk on beş vaaz ele alınarak söz konusu makale çalışması oluşturulmuştur. A. Garkavets’in belirttiği üzere XVII. yüzyıla ait olan bu eser, Vartabed Anton tarafından Lehçeden Türkçeye tercüme edilmiştir. Aslında çeviri bir eser olması sebebiyle cümle yapısı oldukça karmaşıktır. Yine de Kıpçak Türkçesine ait fonetik ve morfolojik özellikler ile Türkçe söz varlığı oldukça belirgin bir şekilde öne çıkmaktadır.

Oğuzlar ve Kıpçaklar birçok yönden birbirini etkilemiştir, denilebilir. Kaşgarlı Mahmut’un, eseri Dîvanû Lugâti’t Türk’te de belirttiği üzere Kıpçaklar, Oğuzlarla çok eski dönemlerden itibaren özellikle dil yönünden etkileşimde bulunmuşlardır. Bu eserde de Oğuz Türkçesine ait birtakım özellikler belirlenmeye çalışılmıştır. Söz konusu metinde bazı durumlarda Oğuz Türkçesine ait olduğu düşünülen k- > g- ve t- > d- tonlulaşması, gelecek zamanı belirten -ısar eki gibi unsurlar ile birlikte Kıpçak Türkçesine ait özelliklerin yer yer ikili olarak kullanıldığı gözlemlenmiştir.

Söz konusu çalışmada Kıpçak Türkçesine ait bu yazılı eserde Oğuz Türkçesine ait olduğu düşünülen birtakım kullanımlar açıklanmaya çalışılmıştır.