Akademik Veri Yönetim Sistemi
Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, sa.22, ss.246-263, 2024 (Scopus, TRDizin)
İlbasan, Osmanlı Devleti’ne isyan eden İskender Bey’in faaliyetlerini kontrol altına almak ve
bölgenin kuzeyine giden yolları denetlemek için 1466 yılında Fatih Sultan Mehmed tarafından
Orta Arnavutluk’ta, bir kale olarak kurulmuştur. Burada tesis edilen emniyet ve refahla birlikte
İlbasan, etrafından nüfus celbetmeye başlamış ve zamanla Arnavutluk coğrafyasının en önemli
şehirlerinden birisi olmuştur.
Şehirler, tarım dışı mal ile hizmetin üretildiği ve bunların yakın çevre veya daha geniş bir alanda
pazarlandığı yerleşim birimleridir. Bu kapsamda bakıldığında İlbasan şehrinde üretilen mal ve
hizmetin çeşitliliği sadece sakinlerinin değil aynı zamanda çevresindeki insanların talepleri
doğrultusunda şekillenmiştir. Dolayısıyla buradaki esnaf çeşitliliğinin tespiti hem şehir
sakinlerinin hem de yakın çevredeki kimselerin talep ettiği ürünleri ortaya çıkartmıştır. Şehirler
aynı zamanda sundukları imkânlarla sürekli göç aldığından dolayı insan çeşitliliği bakımından
bulundukları coğrafyanın minyatürü gibidir. Bu çerçevede İlbasan şehrinin dini ve demografik
özelliklerinin tespiti Arnavutluk coğrafyasının o dönemki yapısının anlaşılması için veri
sağlayacaktır.
Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi Külliyesi’nde İlbasan Sancağına ait tahrir defterleri
bulunmaktadır. İlgili defterlerde bulunan tarihi kayıtlar nitel araştırma yöntemlerinde kullanılan
doküman incelemesi yöntemi ile incelenmiştir. Tahrir defterinin birden çok ve farklı tarihlerde
hazırlanmış olması elde edilen verilerin hem kendi hem de zaman içerisindeki değişimlerinin
gözlemlenmesine olanak sağlamıştır. Bu çalışmada farklı tahrir defteri kullanılarak belirtilen
tarihte İlbasan şehrinin dini, demografik ve esnaf yapısı ele alınmış ve zaman içerisindeki
değişimleri çeşitli tablo ve grafiklerle değerlendirilmiştir.
Ilbasan was founded as a castle by Sultan Mehmed the Conqueror in 1466 in Central Albania to
control the activities of Skanderbeg, who rebelled against the Ottoman Empire, and to control the
roads leading to the north of the region. Ilbasan with the security and prosperity established here,
began to attract the population from its surroundings and over time, it became one of the most
important cities in the Albanian geography.
Cities are settlements where non-agricultural goods and services are produced and marketed in
the immediate surroundings or in a wider area. When viewed in this context, the diversity of goods
and services produced in the city of Ilbasan has been shaped in line with the demands of not only
its residents but also the people around it. Therefore, determining the diversity of tradesmen here
has revealed the needs and demands of both the city residents and the people in the immediate
surroundings. Cities are also like miniatures of their geography in terms of human diversity, as
they constantly attract immigration with the opportunities they offer. In this context, determining
the religious and demographic characteristics of the city of Ilbasan will provide data to understand
the structure of Albania's geography at that time.
There are cadastral books belonging to the Ilbasan Sanjak in the Presidential Ottoman Archive
Complex. The historical records were examined using qualitative research methods. The fact that
the Tahrir book was prepared more than once and on different dates allowed the observation of
both the data obtained and its changes over time This study examines the religious, demographic,
and occupational structure of Elbasan at the specified time using various tax registers and
evaluates the changes over time through various tables and graphs.