Akademik Veri Yönetim Sistemi
58. Ulusal Nöroloji Kongresi, Antalya, Türkiye, 19 Kasım 2022
Amaç:
Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19), ortaya çıktığı günden günümüze gelinceye kadar ülkemizde ve tüm dünyada
sosyoekonomik, kültürel ve ekonomik anlamda sarsıcı değişikliklere neden olmuştur. Ortaya çıktığı ilk günlerde tam
bir bilinmez iken, zaman içinde COVID-19 ile ilgili bilgi düzeyimiz artmış ve yapılan çalışmalar ivme kazanmıştır.
Burada, Türkiye’nin farklı illerinden, toplamda 693 hastanın COVID-19 tanısı aldıkları ilk hafta içinde yapılan anket
değerlendirmesi sonucu elde edilen demografik, klinik ve laboratuvar verilerinin retrospektif olarak irdelenmesi, bu
sayede hastalığın sağ kalımı ve komorbidite indeksi üzerine etki eden değerlerin ayrıntılı olarak incelenmesi
amaçlanmıştır.
Gereç ve Yöntem:
Çalışmamız, çok merkezli ve kesitlsel olacak şekilde tasarlandı. Çalışma etik kurul onayı alınarak 11 merkezden anket
aracılığı ile hastalara ulaşılarak bilgileri kaydedildi. Veri toplama süreci Nisan 2020 ve ekim 2020 tarihleri arasında
gerçekleştirildi. Toplamda 693 hastaya, COVID tanısı aldıkları ilk bir hafta içinde değerlendirme yapılmak üzere
ulaşılarak; yaş, cinsiyet, medeni durum, BKI, eğitim durumu, nörolojik hastalık öyküsü, yurt dışı temas öyküsü, COVID19’lu bireyle temas öyküsü, ailede COVID’li birey olması, PCR sonucu, toraks BT’de akciğer tutulumu olması; baş
ağrısı, baş dönmesi, serebrovasküler hastalık, kranial sinir tutulumu, epilepsi, kas-iskelet sistemi bulguları, dikkat
dağınıklığı ve davranış değişikliği, nöropati varlığı, uyku bozukluğu olup olmadığı sorgulanarak kaydedildi. Daha sonra,
hastane sistemindeki laboratuvar sonuçları incelenerek beyaz küre, lenfosit, nötrofil, trombosit, crp, kolesterol
değerleri, D-Dimer, prokalsitonin, LDH, Ferritin, CK, ALT, AST, BUN, kreatinin, amilaz, lipaz düzeyleri ve komorbidite
indeksleri kaydedildi.
Bulgular:
Çalışmaya dahil edilen 693 hastanın 275’i kadın, 418’i erkekti. Baş ağrısı prevalansı %41.8 (290/693) idi. Baş ağrısı
şiddeti, trombosit , prokalsitonin LDH , ferritin BUN , LDL değişkenleri arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki
bulunurken; BKİ ,yaş , ailede covid19 lu birey sayısı, covid 19 ile YBÜ yatış günü sayısı , tanıda GKS , beyaz küre,
nötrofil, CRP , D-dimer , kreatin kinaz , ALT , kreatin, trigliserit , HDL , kolesterol , amilaz , lenfosit , lipaz , comorbit
indeks değişkenleri arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunmadı. Eklem ağrısı prevalansı %46,87 idi (323/689).
Ailesinde Covid 19 lu birey bulunanlarda ve Covid 19 ile uyumlu anormal Toraks CT görüntülemesi olanlarda eklem ağrısı görülmesi anlamlı yüksek bulundu(p<0.001). Yine bu hastalarda kas semptomları, kas ağrısı, covid ilişkili
nöropati, halsizlik, yürüme güçlüğü anlamlı yüksekti (p<0.001). Beyaz küre, nötrofil, lenfosıt sayıları anlamlı düşük,
CRP ve D-dımer değerleri eklem ağrısı olan grupta anlamlı yüksekti. Eklem ağrısı olanlarda Covid-19 hastalık şiddeti,
komorbidite indeksi ve yaş ortalaması daha yüksekti ve bu hastalarda komorbid hastalıklar daha yüksek oranda eşlik
ediyordu. Covid-19’lu hastalarda nöropati prevalansı %13,08 idi (90/688). Nörolojik hastalık hikayesi (p<0.001),
Hipertansiyon(p<0.05), diyabet (p<0.05)ve koroner arter hastalığı (p<0.001) nöropati görülen grupta nöropati,
anlamlı yüksek bulundu. Covid 19 ile uyumlu anormal Toraks CT görüntülemesi olanlarda nöropati görülmesi anlamlı
yüksek bulundu (p<0.001). Covid-19’lu hastalarda kas ağrısı prevalansı %47,52 (327/688), kas semptomu (kas agrısı+
kas enzım artısı) prevalansı %50,21 idi (348/693). CRP, D-dimer, kreatının kınaz değerleri; kas ağrı ve kas semptomu
olan gruplarda anlamlı yüksekti (p<0.05 ). Kas ağrısı ve kas enzim yüksekliği ıle giden Covıd 19 lu
hastalarda komorbidite indeksi yüksek saptanmıştı. Covid-19’lu hastalarda iskemik inme prevalansı %2,45 idi
(17/693). İskemik inme geçiren hastalarda ağır-kritik Covid-19 hastalığı görülme oranı anlamlı olarak yüksekti
(p<0,001). İskemik inmeli hastaların mortalite oranı %29,4 idi. İskemik inme geçiren hastalarda tanıdaki GKS skoru
ve en düşük GKS skoru anlamlı olarak daha düşüktü, yoğun bakımda kalış süresi daha uzundu ve komorbidite indeksi
daha yüksekti (p<0,001). Beyaz küre ve nötrofil sayıları, LDH, prokalsitonin, LDL, kolesterol, BUN ve kreatinin
düzeyleri inmeleri hastalarda anlamlı olarak daha yüksekti. Covid-19’lu hastalar içerisinde nöbet geçirenlerin
prevalansı %4,18 (27/645) idi. Nöbet geçiren hastalarda tanıdaki GKS skoru ve en düşük GKS skoru anlamlı olarak
daha yüksekti (sırasıyla; p<0,001 ve p:0,015). Çalışmamızda tat alma bozukluğu(%33), koku alma bozukluğu (%31),
baş dönme (%15), çiğneme ve yutma bozukluğu (%8), konuşma bozukluğu (%5), işitme kaybı (%4), görme kaybı (%3),
fasiyal sinir bozukluğu (%1) görülmüştür. Covid19 ilişkili tat alma kaybı, koku alma kaybı, işitme kaybı, baş dönme ile
yaş grubu, medeni durum , eğitim durumu , ailede Covid19 lu birey , Covid19 birey teması , Covid19 ilişkili halsizlik ,
Covid19 ilişkili yürüme güçlüğü , Covid19 ilişkili uyku bozukluğu, Covid19 ilişkili davranış değişikliği, Covid19 ilişkili
dikkat dağınıklığı, Covid19 ilişkili anlama güçlüğü, Covid ilişkili nöropati , kas ağrıları , eklem ağrıları arasında
istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunmuştur (p<0,05).
Sonuç:
Yaklaşık üç yıldır hayatımızın en önemli gündem maddesi olan pandemi, yediden yetmişyediye tüm bireyleri
etkilemiş ve hastalık eski gücünü kaybetse de, bazı etkileri halen devam etmektedir. Çalışmamızda, COVID-19’un ilk
haftasındaki klinik ve laboratuvar verilerinin geniş bir popülasyonda değerlendirilmesi ve tüm bu değerlerin
hastalığın sağ kalımı ve komorbidite endeksi ile olan ilişkilerinin saptanması hedeflenmiştir. Çıkan sonuçların, ileriki
dönemlerde ortaya çıkabilecek COVID uzun dönem etkilerini tahmin etmede de yol gösterici olacağı
düşünülmektedir.