1. BİLSEL INTERNATIONAL TURABDİN SCIENTIFIC RESEARCHES AND INNOVATION, Mardin, Turkey, 23 - 24 December 2023, vol.2, pp.1140-1149
İRAN
MERKEZ TÜRKLERİNİN BİLGESİ İNANLU DERVİŞ ALİ BEHREVAN VE YAVER BABA ESERİ *
Doç. Dr. Nabi AZEROLU Orcid No: 0000-0002-0660-6746.
Erciyes Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Türk Halk
Bilimi Bölümü KAYSERİ/TÜRKİYE
Öz
İran’ın merkezinde bulunan ve Orta İran Türk bölgesi olarak adlandırılan
bölge Türk kültürünü yaşatan önemli bölgelerden biri olarak Türkoloji
çalışmalarına konu olmuştur. Halaç Türklerinin yaşadığı bölge olarak da
bilinmektedir. İran Türklüğünün önemli kolunu oluşturan bu topraklar Azerbaycan
Türk topraklarından uzak olmasına rağmen Türk dili ve kültürünü yaşatmaktadır. Âşıklar ve şairler bu bölgede Türk kültürünü
yaşatmakta önemli görev üstlenmişlerdir.
Derviş Ali Behrvan İnanlu, 1303 yılında Merkez İran Türklerinden İnanlu
boyunun yaşadığı Buin Zehra'nın Hurrem Oba köyünde doğdu. Babası İnanlu boyunun
aksakalı ve Kaçar padişahı Nâsireddin Han’ın musahiplerinden Fayzullah’tır. Bu
nedenle Yaver Han adıyla bilinmektedir. Yaver Han kendisi şair olduğundan her
zaman evinde âşık ve şairleri ağırlamaktaydı. Derviş Ali bu ortamlarda
âşıkların hikâyeleri ve şiirlerini dinleyerek yoğruldu.
İran’da Türk dilinin yasak olduğu dönemlerde Şehriyar’ın yazdığı “Haydar
Babaya Selam” eseri gibi Derviş Ali Behrevan’ın da yazdığı eserler, Azerbaycan
Türkçesinin yaşamasında ve yayılmasında önemli etkisi olmuştur. Dede Behrevan
uzun bir yaşamın ardından 2022 yılında 97 yaşında vefat etti. İran merkez
Türklerinin milli şairi olarak bilinen Dede Behrevan, ardında bıraktığı şiir
kitapları ve eserleriyle adını İran Türklerinin milli uyanışına altın harflerle
yazdırmıştır.
Bu bildiride Derviş Ali
Behrevan (Dede Behrevan) hakkında bilgi verip eserlerinden olan Yaver Baba
eserini tanıtmaya çalışacağız.
Anahtar Kelimeler: İran Türkleri, Güney Azerbaycan, Dede Behrevan,
Derviş Ali Behrevan, Milli, Uyanış.