Geleneksel Konutların Cephe Tasarımında Estetik Bir Unsur Olarak Demir Parmaklık ve Korkuluk Kullanımı

Kozlu H. H.

7th Internatıonal Mardin Artuklu Scientific Researches Conference, Mardin, Türkiye, 10 - 12 Aralık 2021, cilt.2, ss.413-423

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Cilt numarası: 2
  • Basıldığı Şehir: Mardin
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.413-423
  • Erciyes Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Bulundukları kentin/ bölgenin mimari karakteristiği ve kültürünü yansıtan, farklı etkenlere bağlı olarak şekillenen geleneksel konutlar, nitel ve nicel olarak Anadolu kültürel mirası içerisinde önemli bir konumda yer almaktadır. Mekânsal özellikleri, kütle biçimlenişleri, yapım tekniği, malzeme ve bezeme özellikleri açısından Anadolu’nun farklı bölgelerinde tipolojik olarak çeşitlilik gösteren bu konutların cephe tasarımlarını etkileyen önemli estetik unsurlardan birisi, cephe açıklıkları ile bütünleşen pencere-kapı parmaklıkları ve balkon korkuluklarıdır. Konut içinde yaşayanların güvenliğini sağlamak amacıyla kullanılan bu mimari elemanlar, kimi örneklerde yalın olarak şekillendirilirken, çoğu zaman işlevsel amacının önüne geçerek cephe tasarımının birer parçası olarak değerlendirilmiş, teknolojinin ve ekonomik koşulların elverdiği boyutta estetik özellikleri ön plana çıkarılmıştır. Dönemsel ve bölgesel olarak ahşap veya demir malzeme ile imal edilen bu parmaklıklar ve korkuluklar, yapı tipine ve tasarımına göre farklı açıklıklarda kullanım alanına sahiptir. Anıtsal yapıların pencere açıklıklarının yanı sıra bazı giriş kapılarında da emniyeti güçlendirmek amacıyla kapıyı koruyan demir parmaklıklar kullanılmış, parapet bulunmayan açık mekânlarda, kazaları engellemek amacıyla korkuluklar tasarlanmıştır. Konutların ise özellikle zemin kat ve bodrum kat pencerelerinin tamamına, dışarıdan gelebilecek tehditlere karşı parmaklıklar monte edilmiş, bazı konutların üst katlarında da aynı kullanım devam ederken, bazılarında sadece kepenk/ kapak kullanımı tercih edilmiştir. Tarihi yapıların farklı mimari elemanlarında yaygın bir kullanım alanı olan demir, genellikle işlevsel ve strüktürel olarak değerlendirilen bir malzemedir. Endüstri Devrimi öncesindeki teknolojik kısıtlılıklar nedeniyle dövme demir olarak daha yalın formlarla biçimlendirilen bu elemanlar, 18.-19. yüzyıldan itibaren teknolojik imkânların artması ve Batılılaşma etkisi ile farklılaşmaya ve çeşitlenmeye başlamış, cephe tasarımlarında estetik bir unsur olarak ön plana çıkmışlardır. Bu çalışmanın amacı, Anadolu’nun farklı kentlerinde yer alan konutlarda, bir cephe elemanı olarak demir parmaklık ve korkulukların kullanımının tespit edilmesidir. Çalışmanın yöntemi olarak; literatür taramasının yanı sıra, farklı bölgelerden örneklem olarak seçilen şehirlerdeki demir parmaklık ve korkuluklar cephe kurgusu içerisinde incelenmiş, bu kapsamda, parmaklık ve korkulukların konut cephelerindeki açıklıklarda kullanım alanları, formları ve malzeme teknolojileri açısından kentsel ve bölgesel farklılıkları/ benzerlikleri araştırılmıştır.

Traditional houses, which reflect the architectural characteristics and culture of the city/region in which they are located and are shaped depending on different factors, have an important place in the Anatolian cultural heritage, both qualitatively and quantitatively. These houses vary typologically in different regions of Anatolia in terms of their spatial characteristics, mass formation, construction technique, material and decoration features. One of the important aesthetic components affecting the facade designs of these buildings is the window, door and balcony railings that integrate with the facade openings. These architectural elements, which are used to ensure the safety of the people living in the house, are shaped simply in some examples, but they are often considered as a part of the facade design, overtaking their functional purpose. Aesthetic features have been brought to the fore in the extent that technology and economic conditions allow. These railings, which are historically and regionally differentiated and manufactured with wood or iron material, have different usage areas according to the building type and design. In addition to the window openings of the monumental buildings, iron railings protecting the door were used to strengthen the security in some entrance doors, and railings were designed to prevent accidents in open spaces without parapets. In the houses, especially on the ground floor and basement windows, railings have been installed against external threats, while the same usage continues on the upper floors of some residences, in others, only shutters/covers are preferred. Iron, which is widely used in different architectural elements of historical buildings, is a material that is generally evaluated as functional and structural. These elements, which were shaped as wrought iron due to the technological limitations before the Industrial Revolution, were produced in the 18th-19th centuries. Since the 19th century, they have begun to differentiate and diversify with the increase in technological possibilities and the effect of Westernization, and they have come to the fore as an aesthetic element in facade designs. The aim of this study is to determine the use of iron railings as a facade element in houses located in different cities of Anatolia. In addition to the literature search as the method of the study, the iron railings of traditional houses in the cities selected as samples from different regions were examined within the facade design. In this context, urban and regional differences/similarities of railings in terms of usage areas, forms and material technologies in openings on house facades were investigated.