Akademik Veri Yönetim Sistemi
The Journal of Academic Social Science Studies, cilt.6, sa.4, ss.229-243, 2013 (SSCI)
Muhammed Emin Şirvanî, yaşadığı dönemde akli ve dini ilimlerde uzmanlaşmış bir düşünürdür. XVII. yüzyılda ilimlerin tanımı ve meselelerine dair Arapça olarak el-Fevaidu’l-Hakaniyye adlı eserini yazmıştır. Müellif nüshası olduğu çok kuvvetle tahmin edilen bir müsveddeye kütüphanede tesadüf edilmiştir. Şirvanî bu eserini hem öğrencilere bilgi vermek maksadıyla hem de dostlarına bir hatıra olarak kaleme almış ve dönemin sultanı Ahmed I’e takdim etmiştir. Şirvani bu eserini daha Şirvan’da iken planlamış fakat oranın Safevilerin hâkimiyetine geçmesiyle maruz kalınan dini baskı ve sıkıntılar sebebiyle göç etmek mecburiyetinde kalmıştır. İstanbul’a yerleştikten sonra bu projesini tamamlamıştır. Ebced hesabıyla Ahmet isminin sayısal değeri olan elli üçe denk getirmek için eserinde elli üç ilimden söz etmştir. Eserin tertibini de sultanın ordusuna göre yapmıştır. Mukaddime bölümünde ilmin tanımı ve tahlili ile ilimler sınıflamasından söz etmiştir. Eserinin birinci (kalb) bölümünde on adet dinî ilimleri; ikinci (meymene/sağ) bölümünde on iki adet Arap edebiyatına dair ilimleri; üçüncü (meysere/sol) bölümde otuz adet aklî ilimleri ve son (sâka/ayak) bölümde ise yöneticilerin edinmesi gereken karakteri (âdabu’l-müluk) ele alıp incelemiştir. Eserde, her ilmin önem arzeden meseleleri tartışılmakta ve tahkiki yapılmaktadır. el-Fevaidu’l-Hakaniyye ilahiyat, Arap edebiyatı, düşünce ve bilim tarihi alanında çalışma yapanların istifade edebileceği önemli bir eser görünümündedir. Ayrıca, El-Fevaidu’l-Hakaniyye’nin farklı nüshaları araştırılırken Şirvani’nin, bir nüshası gösterilmeyen Nebzetun Mine’l-Hakaik ve Zübdetun Mine’d-Dekaik adlı eserin müellif nüshası da bulunmuştur.
Mohammed Amin Shirwani was a thinker specialized in rational sciences and religious sciences in his time. He wrote a book called al-Fawaid al-Haqaniyya in Arabic concerning definitions of sciences and their issues in seventeenth century. A manuscript which strongly predicted to be author’s copy was registered in the library. Shirwani wrote al-Fawaid al-Haqaniyya for students to benefit and for his friends to be souvenirs, and presented it to Ottoman Sultan I Ahmed. Shirwani had planned a project concerning sciences in Shirwan but he was obligated to migrate due to the Safavids to conquer Shirwan. After settling in İstanbul he completed his project in there. Since the name of Ahmet correspondes to fifty-three in abjad calculation he mentioned fifty-three disciplines in his work, and composed his work in the order of Sultan's army. He mentioned definitions of sciences, analysis of knowledge and classification of sciences in introduction. In the first (heart) chapter, he studied ten of religious sciences. In the second (right) chapter, he studied twelve of Arabic literary/sciences. In the third (left) chapter, he studied thirty-one of rational or philosophical sciences. In the last (foot) chapter, he studied qualifications of kings need to acquire. Important issues and their justifications in every science were discussed in that book. al-Fawaidu'l-Haqaniyya was considered to be useful for researchers on the field of theology, Arabic literature, and history of Islamic thought and sciences. In addition, whileinvestigating different versions of al Fawaid al Haqaniyya we found a lost work called by Shirwani Nabzatun Min al-Haqaiq Zubdatun Min al-Daqaiq which is author’s copy.