Akademik Veri Yönetim Sistemi
6. GENÇ TÜRKOLOGLAR SEMPOZYUMU, Bişkek, Kırgızistan, 6 - 07 Nisan 2014, ss.1-15
Özet: Söylenen sözün emir olabilmesi için öncelikle emri dile getirenin karşı taraftan daha yüksek bir statüye sahip olması, bu statünün gücü ifade etmesi ve komut maksadı taşıması gerekmektedir. Emir kipi eklerinden olan -GIl ekinin bulunduğu tarihî lehçelere ait cümlelerde her zaman bir emir, komut ve statü üstünlüğü ifadesinin var olup olmadığı merak uyandırmıştır. Bu düşünceden yola çıkılarak yapılan işlev ve anlam odaklı çalışmada, metin bağlamında ele alınan -GIl eki irdelenmiştir. -GIl ekinin emir maksadı taşımasının yanı sıra farklı anlamlara da sahip olduğu görülmüştür. Çalışma iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde -GIl ekinin bilinen ve araştırmacılar tarafından incelenen yönü ifade edilirken ikinci bölümde tarihî lehçelere ait taranan metinlerde bu ekin anlam sınırları çizilmiştir. Türkçede emir eki olan -GIl ekinin her zaman emir ifade etmediği tarihî lehçelerden alınan örneklerle ispat edilmiştir. Tarihî lehçelere ait 15 eser taranmış, taranan eserlerden örnekler sunulmuştur. Böylece -GIl ekinin dua, beddua, uyarı, öğüt, neden-sonuç, açıklama ve bilgi verme, güven verme, güven duyma, cesaretlendirme, meydan okuma, davet etme, övgü, endişe, korku, tehdit etme, mecburiyet, çaresizlik, yalvarma, azarlama ve hayal kırıklığı, gereklilik, önemsememe, umursamama, şart, merak, alay etme, yasaklama, teselli, hatırlatma, tedbir alma, reddetme, tercih, imkânsızlık, pişmanlık, vaatte bulunma, gücenme, itiraz etme, kararlılık, kışkırtma, pazarlık yapma ve teklif etme olmak üzere toplamda 37 işlevinin bulunduğu tespit edilmiştir. Yapılan incelemeyle eklerin sadece şekil yönünden değil işlev yönünden de incelenmesi gerektiği vurgulanmıştır.
Anahtar kelimeler: Tarihî lehçeler, emir, -GIl eki, işlev.
Abstract: Command of spoken word command to be expressed firstly from the opposite side to have a higher status, the status of the power of expression and command purposes are required to carry. Adds imperative that the -GIl annex that contains historical dialects belong to an order in sentences all the time, command and status of superiority expressed whether or not have was curiosity. From this point on the basis of the study focused on the function and meaning of the text in the context of additional -GIl adds were examined. Transportation command for the purpose of -GIl adds as well as have been found to have a different meaning. The study consists of two parts. In the first part of the -GIl adds known and studied by researchers in the direction while expressing the historical dialects belonging to the second part of the adds the scanned text in the meaning of that the boundaries were drawn. With additional -GIl adds command in Turkish are not always express command that have been proved with examples taken from historical dialects. 15 works belonging to the historical dialects scanned, the scanned examples of the works have been presented. Thus, -GIl adds of prayer, curse, warning, admonition, cause and effect, description, information, reassurance, confidence, encouragement, challenge, invite, praise, worry, fear, seriously damages are not obligatory, helplessness, beg, scold, frustration, necessity, ignorance, indifference, condition, curiosity, teasing, prohibition, comfort, reminder, take measures to refuse, preferring impossibility, regret, not promise, resentment, appeal, determination, solicitation, to negotiate, to offer including a total of 37 functions that have been identified. Attachments made ??by examining not only in terms of shape is emphasized that should be examined in terms of function.
Key words: Historical dialects, imperative, -GIl attachment, function.