TÜRK LEHÇELERİNİN KAFKASYA’DA LİNGUA FRANCA OLMA SEBEPLERİ ÜZERİNE DÜŞÜNCELER

Peler G. Y.

Türk Dili Konuşan Ülkeler Kurultayı, Ankara, Türkiye, 13 - 16 Kasım 2017, sa.101, ss.122-128

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Ankara
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.122-128
  • Erciyes Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Tarih boyunca Türk lehçeleri Kafkasya coğrafyasında ortak iletişim dili olma görevini görmüşlerdir. Ruslar ve Rusça bölgede kendilerini ikame ettikten sonra da bu durum devam etmiştir. Rusça, Kafkasya’daki etkinliğini zayıflatmış olmakla birlikte tamamen ortadan kaldıramamıştır. Batılı bilim adamları, bu durumu, birtakım ticari ve kültürel sebeplerle açıklamaya çalışmışlardır. Ticari sebepler arasında, Kafkasya’daki düzlük alanlarda kurulu ticaret merkezlerinin tarihî olarak Türk halkları ile meskûn olmaları ve buralar ile ticaret yapmak isteyen “Dağlılar”ın Türkçe öğrenmek zorunda kalmaları gibi sebepler sayılmıştır. Kültürel sebepler olarak ise, tarihî olarak bölgede kullanılmış olan dört yazı dilinden Arapça dışındaki üçünün Türk lehçeleri olması, Türk lehçeleri dışındaki yerli dillerinin karmaşık yapıları sebebiyle öğrenilmesi zor ve karşılıklı anlaşılırlığı olmayan diller olmaları, Müslüman Türklerin konuştuğu Türk lehçelerinin ise karşılıklı anlaşılırlığının yüksek olmaları, bu Türk lehçelerinden birini konuşan bir Kafkasya Müslümanının hem Kafkasyalı dindaşları hem de Kafkasya’yı çevreleyen bölgelerde yaşayan Türk Müslümanlarla anlaşabilmeleri gibi sebepler verilmiştir. Bu sebeplerin mevzubahis durumun ortaya çıkmasında etkili olmuş olduğuna şüphe yoktur. Ancak bu sebepler ancak ikincil amiller olabilir. Esas önemli ve birincil sebepleri bölgenin tarihî siyasi durumu arasında aramak gerekir. Bu ikincil sebepler de ortaya çıkmalarını büyük oranda bu birincil siyasi sebeplere borçludurlar.