AMAÇ

Pediatrik büyüme eğrilerinin gelişiminde kullanılan istatistiksel modeller, artık yaşa bağlı biyokimyasal ve hematolojik parametrelere de uygulanmakta ve yaşla kesintisiz değişen bu referans aralıkları “sürekli referans aralığı” olarak adlandırılmaktadır. Geleneksel kesikli referans aralıklarına göre sürekli referans aralığının, potansiyel avantajları ve klinik değeri giderek daha fazla ön plana çıkmaktadır. Özellikle her yaş grubu için kesikli referans aralığının belirlenemediği parametrelerde bilgi eksiklikleri bulunmakta ve hastaların yaşı, yeni bir yaşa özgü referans aralığına göre sınıflandırıldığında testlerin yorumlanmasında karmaşıklığa neden olmaktadır (örn, Roche Diagnostic tarafından alkalen fosfataz (ALP) için önerilen referans aralık üst sınırı 10 yaş için 335 U/L, 11 yaş için 417 U/L). Bu çalışmada, Türkiye’de iki mer- kezden elde edilen büyük bir veri setini kullanarak, ALP için cinsiyet ve pediatrik yaş grubuna özgü sürekli referans aralıklarını belirlemek ve geleneksel ALP referans aralıklarındaki boşlukları doldurmak amaçlanmıştır.

MATERYAL VE YÖNTEMLER

Çalışmaya 2021 ve 2022 yıllarında Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi (n=15,004) ve Bakırçay Üniver- sitesi Çiğli Eğitim ve Araştırma Hastanesi’ne (n=3,605) başvuran pediatrik hastalardan (<18 yaş) elde edilen ALP test sonuçları dahil edildi. ALP aktiviteleri, Cobas c701 (Roche Diagnostics) otoanalizöründe p-nitrofenil fosfat yöntemiyle analiz edildi. Sürekli referans aralıklarının oluşturulmasında konum, ölçek ve şekil için genelleştirilmiş aditif modeller kullanıldı. Bu amaçla Box-Cox normal, Box-Cox t ve Box- Cox power üstel dağılımlarına dayalı LMS, LMST ve LMSP yöntemleri farklı dağılım parametreleri ile modellenerek ve performansları karşılaştırılarak en iyi sürekli referans aralığı modeli elde edildi. Kesikli referans aralıkları CLSI EP28-A3c kılavuzunda yer alan parametrik olmayan yönteme göre oluşturuldu. Sürekli ve kesikli referans aralıkları R programlama dilinin sırasıyla GAMLSS (v.5.4.1) ile reference Intervals (v.1.3.1) kütüphaneleri ile oluşturuldu.

BULGULAR

Elde edilen sürekli referans aralığı eğrisinde, ALP düzeyleri ilk dört yaşta giderek azalma eğilimi göste- rirken, 5-13 yaş arası artış trendindeydi. 13 yaşında bir zirveye ulaştıktan sonra, 14-18 yaş arası yeniden bir azalma gözlemlendi. Bununla birlikte, geleneksel kesikli referans aralıkları ile yapılan karşılaştırma- lar, 18 yaşında uyumu yakalamasına rağmen, kesikli referans aralıkları 18 yaş altında sürekli referans aralığından önemli farklılıklar gösterdi. Erkekler çoğu yaş grubunda kadınlardan daha yüksek ALP seviyelerine sahipti. Özellikle 13 yaşından sonra istatistiksel olarak anlamlı farklılık gözlendi (p<0,05). Bununla birlikte, ALP düzeyleri Kayseri’de İzmir’e kıyasla birçok yaş grubunda daha yüksekti. İller arasında cinsiyete benzer şekilde 13 yaş üzerinde fark istatistiksel olarak anlamlıydı (p<0,05).

Özellikle yaşa ve cinsiyete bağlı önemli değişkenlik gösteren laboratuvar testleri için sürekli referans ara- lıklarının kullanımı, hasta takibinde test sonuçlarının daha doğru bir şekilde ve kesintisiz yorumlanma- sına yardımcı olacaktır. Geleneksel kesikli referans aralıklar ile gözden kaçabilen bu farklılıklar, sürekli referans aralıklarının klinik uygulamada önemini artırmaktadır. Bu çalışmanın bulguları, ayrıca, pediatrik popülasyonlarda ALP seviyelerini değerlendirirken cinsiyete ve bölgeye özgü referans aralıklarının önemini de ortaya çıkarmaktadır.