Hafızlık Öğrencilerinin Çalışma Alışkanlıkları Üzerine Bir Araştırma

OSMANOĞLU C., ASLAN F.

ERCIYES UNIVERSITY JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES INSTITUTE, cilt.33, sa.47, ss.175-232, 2019 (Hakemli Dergi)

Özet

Hafızlık eğitimi İslam eğitim geleneğinde en uzun soluklu eğitim pratiklerinden biridir. Türkiye’de, Cumhuriyet’in başından bu yana yürütülen hafızlık eğitiminde genelde Osmanlı deneyimi merkeze alınarak belli bir geleneksel ezber yapma tarzı oluşmuş durumdadır. Büyük ölçüde öğrencinin bireysel çaba ve çalışma alışkanlıklarıyla şekillenen hafızlık eğitiminde öğrencilerin nasıl bir yaklaşımla ezber sürecine hazırlandıkları, ezber sürecini nasıl yapılandırdıkları, ezberledikleri sayfaları nasıl tekrar ettikleri yeterli verilerle ele alınmış değildir. Alan yazında hafızlık eğitimin çeşitli boyutlarını ele alan farklı çalışmalar olmakla birlikte hafızlık yapmakta olan öğrencilerin çalışma alışkanlıklarını konu edinen spesifik bir çalışma bulunmamaktadır. Hafızlık eğitimi alan öğrencilerin ezber sürecinde ne tür çalışma alışkanlıkları sergilediklerini ezber öncesi, ezberleme, pekiştirme ve zaman yönetimi boyutlarıyla ele almayı amaçlayan bu çalışmanın verileri konuyla ilgili olarak geliştirilen anketle elde edilmiştir. Nicel araştırma deseninde durum çalışması olarak yapılandırılan bu araştırma Kayseri ili örneğinde farklı okul/kurslarda hafızlık eğitimi alan 338 öğrenciyle yürütülmüştür. Çalışmanın sonunda söz konusu eğitime devam eden öğrencilerin ezber öncesinde yeterli hazırlıkları yaptıkları ancak ezber sayfalarını etkin bir okuyucudan dinleme ve kritik yerleri belirgin hale getirmeyle ilgili sorunlar yaşadıkları görülmüştür. Yine katılımcıların, ezberi belli bir mantığa göre yapma, söz gelimi belli bir tekrar mantığı içerisinde sayfayı anlamlı parçalara bölerek ezberleme ve sonunda gerektiği gibi dinletme, bu süreçte arkadaşlarına danışma gibi hususlarda iyi durumda oldukları, ancak akranlarıyla karşılıklı etkileşim içerisinde, akran değerlendirmesini de işin içine katarak ezberini yürütmede belli problemler yaşadıkları anlaşılmıştır. Son olarak, katılımcıların, ezberledikleri yerleri bir düzen içerisinde tekrar ederek pekiştirme konusunda gün içi tekrarlarda iyi durumda oldukları buna karşılık ezberi takip eden ilk ve ikinci günlerde gerekli tekrarları yapma konusunda daha zayıf durumda oldukları belirlenmiştir. Zaman yönetimi noktasında ise katılımcı öğrencilerin kendilerini en fazla eleştirdikleri hususun günlük, haftalık ve aylık planlar yaparak buna göre ezber sürecini yönetme noktasında olduğu anlaşılmıştır.