Yamula ve Bayramhacılı Barajlarında 15 Safhalı Taşkın Öteleme İşletmesi


Haktanır T., Çıtakoğlu H., Açanal N.

Uluslararası Katılımlı III.Ulusal Baraj Güvenliği, (Özet)(Abstract), Eskişehir, Türkiye, 10 - 12 Ekim 2012, cilt.1, ss.283-293

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Cilt numarası: 1
  • Basıldığı Şehir: Eskişehir
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.283-293
  • Erciyes Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Radyal kapaklı savağı bulunan taşkın zararı indirgeme amaçlı barajlara uygulanması amacıyla, çok küçük boyutlulardan muhtemel maksimum taşkına (MMT’a) kadar bütün taşkınların ötelenmesi için 15-safhalı işletme kuralları geliştirilmiştir. MMT’nın 0.05, 0.10, 0.15, …, 0.45, 0.50, 0.60, 0.70, 0.80, 0.90 ve 1.00 oranlarıyla çarpılmasıyla 15 adet karar taşkınları hesaplanmaktadır. Baraj taşkın öteleme hacminin aynı oranlardaki kısımları bu 15 farklı karar hidrograflarının ötelenmesi için ayrılmakta, öteleme hesapları sonucu, 15 kritik göl su kotu ve 15 savak kapak altı açıklığı belirlenmektedir. Baraja gelen taşkın MMT olsa dahi, her boyuttaki taşkın için baştan bunun 0.05?MMT’a eşit olduğu varsayımıyla işletmeye başlanmaktadır. MMT’nın ötelenmesinde birinci safhanın ve takiben diğer safhaların kuralları da uygulandıktan sonra, göl su kotu 14.üncü kritik kotu geçtiğinde kapak altı açıklığı 15.inci safhanınkine arttırılarak maksimum göl su kotu sedde kret kotunun hava payı kadar altında tutulmaktadır. Sonra, düzenli bir sıra içinde, ilk safhaların kapak altı açıklıkları daraltılıp bunların kritik kotları yukarılara doğru yükseltilerek, küçük boyutlu taşkınların daha etkin azaltmayla ötelenmeleri, MMT’a yakın ve MMT gibi büyük boyutlu taşkınların ötelemesinde ise daha büyük debilerin bırakılması amacı ile birkaç farklı 15-safhalı işletme kuralları da hesaplanmakta, böylece 15-safhalı işletme için değişik opsiyonlar sunulmaktadır. Çok küçükten MMT’a kadar bütün taşkınlar icin geçerli olacak bicimde hesaplanan 15 kritik göl kotu ve 15 savak kapak açıklığı değerleri, taşkın öteleme hacmi ve savak debi kapasiteleriyle orantılı optimum işletme sağlamaktadır. Geliştirilen model, taşkın öteleme hacmi büyük barajlarda daha başarılı olmasına rağmen, her ikisinin de taşkın hacimleri küçük olan, Kızılırmak Nehri üzerinde ardışık konumdaki Yamula ve Bayramhacılı barajlarına da uygulanmış ve makul sonuçlar elde edilmistir.
Intended for basins having ineffective flood-warning systems, 15-stage operation rules are determined for routing of all floods from very small magnitudes up to the probable maximum flood (PMF) for dams having gated spillways. 15 numbers of decision floods are decided on as: 0.05, 0.10, 0.15, …, 0.40, 0.45, 0.50, 0.60, 0.70, 0.80, 0.90, and 1.00 times that of PMF. First, portions of the flood-retention storage with the same ratios are allocated to those 15 decision hydrographs, and through a cycle of routing calculations, 15 critical lake levels and 15 spillway gate openings are determined. For any ıncoming flood hydrograph, even if it is PMF, the fixed set of operation rules will begin by assuming it were 0.05?PMF. During routing of the PMF after applying the gate opening rules of the 1st stage followed by the operation rules of the intermediate stages, the gate opening will be enlarged to that of the 15th stage when the lake level over-passes the 14th critical level such that the maximum water surface elevation will remain below the dam crest elevation by the freeboard. Next, in an orderly cycle, a few more 15-stage operation rules are determined such that the gate openings of the initial stages are encroached and their critical levels are pushed upwards stepwise with the objective of attenuating the smaller floods more effectively while releasing higher outflows for larger floods close to and including the PMF. Hence, many 15-stage flood routing operation options are offered. The developed model is applied to many dams; and, although it is more successful for those having a considerably large flood-routing storage, it has given reasonable results for Yamula and Bayramhacili Dams, also, which are situated sequentially on Kızılırmak River, although they have little flood-retention capacities.