Akademik Veri Yönetim Sistemi
ERCIYES UNIVERSITY JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES INSTITUTE, cilt.36, sa.4, ss.232-253, 2022 (Hakemli Dergi)
BAKARA SURESİNDEKİ GEÇEN BAZI TEŞBİH VE İSTİÂRE ÖRNEKLERİ
Özet
Kur’ân-ı Kerim, indirilişinden günümüze kadar, mucize bir kitap olarak, bilim, tarih, dil, belâgat ve başka
yönleriyle varlığını korumuştur. Sayılanlar arasında belâgat yönü en önemli olanıdır. Çünkü her sûrede, hatta
bütün dilsel yapılarında ona eşlik etmekte ve yüce Allah’ın sözlerini duyan herkes tarafından onun ihtişamı
hissedilmektedir. Belâgat ilmine ise, üç kısma ayrılır: Meânî ilmi, beyân ilmi ve bedî ilmi. Bu çalışmada belâgat
ilminin tanımı ele alınmış, daha sonra onun ortaya çıkışı ve gelişimi hakkında tarihsel bir genel bakış
yapılmıştır. Daha sonra teşbih sanatının tanımı, kavramı ve rükünleri tanımlanarak ve teşbihden bazı örnekler
verilerek anlatılmaya geçilmiştir. Daha sonra istiâre sanatının tanımı, kavramı, rükünleri ve bazı kısımları
tanımlanarak ve istiâreden bazı örnekler verilerek anlatılmaya geçilmiştir. Bu çalışmanın önemi, belâgat
sürecinin farklı dönemleri üzerinden kurallarını belirlemede belâgat âlimlerinin görüşlerine dayalı olarak
özetle genel bir fikir vermesidir. Beyân ilminin gelişiminin tarihini takip eden kişi, ilk özellikleri netleşmeye
başladığından, Sekkâkı'nın tarafından tamamlanmasına ve olgunlaşmasına kadar onun âlimlerinin
çabalarının boyutunu izler. Bu çalışma, Bakara Suresi'nden bazı Kur’ân örneklerini inceleyerek, teşbih ve
istiâre arasındaki farklara ve her birinin ayırt edici özelliklerine ışık tutmaya çalışmıştır. Bu farklılıkların
amaçlanan anlama ve istenilen ilâhî maksatlara ne kattığını açıklığa kavuşturduğu ve beyân ilminde
içerdikleri edebî hazineleri ortaya çıkarmıştır. Bize özellikle Kur’ân-ı Kerim-i anlamak için yeni fikirler
a gösterirlar, böylece örnekler gerçekten büyüleyici bir şekilde istenen gayesi ve kastedilen anlamları ifade
etmiştir.
Anahtar Kelimeler: Belâgat, Beyân, Îcâz, Teşbih, İstiâre