Osmanlı ve İngiliz Dönemi Kıbrıs’ında Tanassur

Peler G. Y.

“FETHİNİN 450. YILINDA KIBRIS” ULUSLARARASI SEMPOZYUMU, Lefkoşa, Kıbrıs (Kktc), 2 - 03 Ağustos 2021, ss.89-101

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Lefkoşa
  • Basıldığı Ülke: Kıbrıs (Kktc)
  • Sayfa Sayıları: ss.89-101
  • Erciyes Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Kıbrıs adasının 1571 yılında Osmanlı devleti tarafından fethedilmesini takip eden süreçte, adaya, Anadolu’dan on binlerce Türk’ün yerleştirildiği Osmanlı arşiv belgelerinde kayıtlıdır. Adaya yerleştirilen bu nüfusla birlikte, az daha olsa fetih öncesinde adada bulundukları artık bilimlik bir gerçek olan Türk nüfus, günümüz Kıbrıs Türk toplumunun nüvesini teşkil etmektedir. Her ne kadar Kyrris ve Papadapoullos gibi bazı Rum tarihçiler, adadaki Türk nüfusunun atalarının büyük bir kısmının fetihten hemen sonra ihtida eden Latinlerden teşekkül ettiğini iddia etseler de tarihî kayıtlar bunu doğrulamamaktadır. Bilakis, tarihî kayıtlar, fetih esnasında ve sonrasında ihtida eden hem Latin hem de Ortodoks Hristiyanların sayısının çok cüzi miktarda olduğunu ortaya koymaktadır. Diğer taraftan tarihî kayıtların ortaya koyduğu üzerinde pek fazla durulmayan bir başka gerçek, birtakım Kıbrıs Türklerinin gerek Osmanlı döneminde gerekse İngiliz döneminde din değiştirerek Hristiyanlığa geçtiğidir. Aslına bakılacak olursa irtidat veya tanassur olayları, Kıbrıs’ta Osmanlı hâkimiyeti öncesine uzana çok uzun bir geçmişe sahiptir. Lüzinyan (1192-1489) ve Venedik (1489-1571) dönemlerinde adada tanassur etmiş Türk ve diğer Müslümanların bulunduğuna dair kayıtlar mevcuttur. Hatta adaya düzenlenen Memluk akınları esnasında, bu şahısların mürtetlik suçlaması ile idam edilmekten korktukları için dağlara sığındıklarına dair kayıtlar, Makhairas Kroniği gibi birincil kaynaklarda mevcuttur. Adanın Osmanlı hâkimiyetine geçmesi, bu süreci durdurmuştur. Ancak Osmanlı yönetiminin sonlarına doğru ve İngiliz devrinde, adadaki Türk yetkililer ile İstanbul’daki Osmanlı idarecileri arasında yapılan yazışmalar, bilhassa kırsal kesimde Türkler arasında Hristiyanlaşmanın artığını göstermektedir. Bu Hristiyanlaşmanın gerçekleştiği köyler, Osmanlı arşivinde muhafaza edilen belgelerde ayrıntılı bir şekilde listelenmektedir. Bu bildirinin amacı bu belgeler ve daha sonra görgü tanıklarının yazdıkları eserler ışığında Kıbrıs’taki bu toplu tanassur olaylarını irdelemek olacaktır.