Akademik Veri Yönetim Sistemi
Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje, 2018 - 2021
Türkiye sahip olduğu bitki genetik çeşitliliği sebebiyle zengin bir materyal kaynağına
sahiptir. Prunus cinsi içerisinde yer alan türler, bu zenginlik içerisinde yer alan ekonomik
öneme sahip olan önemli türleri oluşturmaktadır. Yapılan bu tez çalışmasında ülke
genelinde doğal ve ekonomik olarak yetiştiriciliği yapılan bazı Prunus türlerinde tür içi
ve türler arası melezleme ıslahı ile yeni çeşit ve anaç adayı genotiplerin geliştirilmesi
amaçlanmıştır. Çalışma 2018, 2019 ve 2020 yıllarında Malatya, Kahramanmaraş, Mersin
ve Kayseri’de yürütülmüştür. Çalışma da Prunus cerasifera, Prunus spinosa, Prunus
amygdalus, Prunus oriantalis’e ait yabani türler ve ekonomik olarak yetiştiriciliği yapılan
bazı kayısı (Prunus armeniaca), erik (Prunus salicina) ve badem (Prunus amygdalus)
çeşitleri bitki materyalini oluşturmuştur. Yabani türlerde yapılan türler arası melezleme
çalışmalarında başarı şansı düşük olduğundan dolayı melez birey elde edilememiştir.
Kayısı ve bademde yapılan melezleme çalışmalarında baba ebeveyn olarak kullanılan
çeşitlerin, ana ebeveynlerin açık tozlanan meyvelerine göre melezleme sonrasında meyve
özelliklerini değiştirici etkileri meydana gelmiştir.
Tohumların bitkiye dönüşmesi, erkenci kayısı çeşitlerinde embriyo aborsiyonuna bağlı
olarak tür içi ve türler arası melezlemelerde düşük seviyede tespit edilmiş, bademde
tohum çimlenmesi ve bitki eldesi daha iyi sonuç sağlamıştır. Çalışmada toplamda Kayısı
× Kayısı kombinasyonlarından 363 adet, Kayısı × Erik kombinasyonlarından 40 adet,
Badem × Badem kombinasyonlarından 614 adet tohumda çimlenme elde edilmiştir.
Çimlenen tohumlardan 2018 ve 2019 yıllarında bitkiye dönüşen ve araziye aktarılan
melez bireylerde moleküler markır analizleri ve bazı morfolojik özellikler incelenmiştir.
Morfolojik parametreler bakımından Badem × Badem, Kayısı × Erik ve Kayısı × Kayısı
melezlerinde ana ve baba ebeveynlere göre birtakım farklılıklar meydana gelmiştir. viii
Moleküler markır analizlerinde SRAP tekniğinin kullanıldığı Kayısı × Erik ve Kayısı ×
Kayısı melez bireylerinde benzerlik indeksi sırasıyla 0.64-0.92 ve 0.57-0.96 arasında
değişim göstermiştir. ISSR markır tekniğinin kullanıldığı Badem × Badem melezlerinde
ise benzerlik indeksi 0.67 ile 0.97 arasında farklılık göstermiştir.