Akademik Veri Yönetim Sistemi
Yıldız M. K. (Yürütücü)
TÜBİTAK Projesi, 3501 - Ulusal Genç Araştırmacı Kariyer Geliştirme Programı, 2025 - 2028
Geçmişte nötral hidrojen (HI) yapıları belirli erken-tür gökadalarda keşfedilmiş olsa da (van Gorkom vd. 1986; van Driel
vd. 1991), çeyrek asır öncesine kadar bunlar kırmızı ve ölü olarak nitelenmiştir. Ancak günümüzde yapılan ATLAS 3D gibi
tamamlanmış araştırma çalışmalarıyla, erken-tür gökadaların disk veya halka şeklinde HI yapılarına sahip olabilecekleri
gösterilmiştir (Cappellari vd. 2011a; Serra vd. 2012, 2014). Erken-tür gökadalarda keşfedilen HI yapılarının başka
gökadaların çekim kuvvetlerinden veya gökadaların içerisinde bulundukları çevrelerden nasıl etkilendikleri sorusu
günümüzde halen cevaplanamamıştır. Bu projede, yukarıdaki açık sorunun yanıtını bulabilmek için seçilmiş belirli bir
grup erken-tür gökada incelenecektir. Bu proje ile Westerbork Synthesis Radio Telescope (WSRT) ile 100 saati aşkın
1.4 GHz frekansında derin-radyo gözlem verileri bulunan ancak veri indirgemesi daha önce hiç yapılmamış 3 erken-
tür gökada için veri indirgemesi ve analizleri gerçekleştirilecektir. Öncelikle, yüksek çözünürlüklü ve hassasiyetli HI veri
küpleri oluşturularak, seçilen gökadalar için daha önce ulaşılamamış seviyede HI kolon yoğunluk haritaları ve hız-
alan dağılımları elde edilecektir. Böylece, bu gökadalardaki HI dağılımları daha önce elde edilmemiş yüksek
hassasiyetle görüntülenecektir. Yıldız vd. (2015) çalışmasında daha önceleri tek bir HI diskine sahip olduğu düşünülen
(Burstein ve Krumm 1981; van Driel vd. 1988) NGC 4203 erken-tür gökadasında birden farklı HI yapısı (iç halka ve dış
disk) keşfedilmiştir. Bu projede benzer şekilde seçilen üç erken-tür gökadadaki HI yapılarının uzaysal dağılımları
incelenecek, dış bölgelerindeki HI diskin yapısı araştırılacaktır.
Projenin diğer kısmında derin-optik görüntüler kullanılarak derin-radyo ile karşılaştırmalar yapılacaktır. Sonuçları daha
iyi anlayabilmek için, nötral hidrojence zengin her bir erken-tür gökada için iki HI-fakiri gökada benzer kütle ve uzaklık
parametreleri ile ATLAS3D çalışmasından seçilerek bir kontrol örneklemi oluşturulacaktır. HI-zengini ve fakiri olan
gökadaların Canada-France-Hawaii-Telescope (CFHT) teleskobu ile g ve r bantlarında alınan derin-optik görüntüleri
indirgenecektir. Derin-optik görüntülerin dış bölgelerinde etkili olan hayalet haloları ortadan kaldırmak için ters evrişim
yöntemi kullanılacaktır (Karabal vd. 2017). Böylece, ana ve kontrol örneklem gökadaları için, özellikle dış bölgelerde,
doğru ve gerçek renk profilleri elde edilecektir. Görüntülerin dış bölgelerindeki gürültüyü azaltmak için Voronoi
gruplaması yöntemi (Cappellari ve Copin 2003) kullanılacak ve böylece derin-olmayan optik görüntülere göre
gökadaların çok daha dış bölgelerine doğru bir renk profil gradyanı hesaplanacaktır. Literatürde erken-tür gökadaların
geçmişte yaşadıkları farklı birleşimlerin, bu gökadaların dış bölgelerindeki renk yapısını belirlediğini gösteren kozmolojik
simülasyonlar bulunmaktadır (Hirschmann vd. 2015). Bu proje için seçilen erken-tür gökadalar için dış bölgesinde
hesaplanan renk gradyanları, simülasyonlarla karşılaştırılacak ve HI içeriği bakımından seçilen erken-tür gökadaların
HI-fakiri gökadalara göre farklı bir birleşme geçmişi olup olmadığı belirlenecektir. Bu da yakın erken-tür gökadaların
bulundakları çevreleri ile ilişkilerinin tespit edilmesine yardım edecektir. Daha sonra, her iki örneklemde bulunan erken-
tür gökadaların iç bölgelerindeki toz yapıları, literatürde yer alan uzaysal hacim yoğunluğu ve yıldız popülasyonu gibi
parametrelerle karşılaştırılacaktır.
Projeden elde edilecek deneyimlerle yürütücünün uluslararası araştırma konsorsiyumlarına aktif katılımı ve ülkemizin
radyo astronomi alanındaki önemli projelere entegre olması sağlanacaktır.