Akademik Veri Yönetim Sistemi
Üstüntağ S. (Yürütücü), Pashayeva L., Doğan M.
TÜBİTAK Projesi, 2022 - 2024
Endüstriyel faaliyetler, nüfus artışı gibi birçok etkenden dolayı gezegenimizin
hava kalitesi gittikçe düşmektedir. Partikül maddeler (PM), kükürt dioksit (SO2),
azot oksitler (NOx), sağlık için zararlı bakteriler, mikroplar,
tozlar vs. gibi kirleticilerin havada birikmesi insan ve diğer canlıların
sağlığı için ciddi tehlikeler oluşturmaktadır. 2,5 μm boyutundaki partiküllere maruz kalmak canlıların solunum ve
dolaşım sistemleri başta olmak üzere çok çeşitli hastalıklara ve erken ölümlerine
yol açmaktadır. Havadaki dış kirleticiler sızdırma ve havalandırma sistemi yoluyla
kapalı alanlara taşınmaktadır ve bunlar iç mekân hava kalitesini önemli ölçüde
olumsuz etkilemektedir. Son yıllarda yaşadığımız salgın hastalıklardan dolayı
iç mekânlardaki hava kalitesinin önemi ve dolayısıyla ısıtma, havalandırma ve
iklimlendirme sistemlerindeki filtrasyonun önemi daha çok artmıştır. Geleneksel
hava filtrasyon malzemeleri sentetik liflerden üretilen dokusuz yüzey
yapılardan oluşmaktadır. Petrol kaynaklı olan sentetik liflerin bio-parçalanabilir
ve çevre dostu olmaması filtrasyon malzemesi üretiminde doğal liflerin
kullanımına yönelimi arttırmıştır. Geleneksel hava filtrasyon malzemelerinin
üretiminde kullanılan yöntemler 2,5 μm boyutundan daha küçük parçacıkları
yakalamakta yeterli olmamaktadır. Bu nedenle filtre malzemelerinde nanolif
yüzeylerin kullanımı dikkat çekmektedir.
Bu projenin temel amacı kümes hayvanları endüstrisinin bir yan
ürünü olan ve büyük çoğunluğu atık durumunda olan tavuk tüylerinden farklı
formlarda yüzeyler elde edilmesi ve bu yüzeylerden oluşturulacak kompozit
yapıların hava filtre malzemesi olarak kullanılmasıdır. Dünya çapında her yıl
milyonlarca ton tavuk tüyü atığa çıkmaktadır ve bu atığın büyük kısmı yakma,
gömme gibi yöntemlerle bertaraf edilmektedir. Bu atıkların söz konusu
yöntemlerle imhası ise hava, toprak ve su kirliliği gibi birçok farklı çevresel
sorunlara neden olmaktadır. Buna göre de bu kaynakları kullanmak ve atık
tüyleri yeni malzemelere dönüştürmek için etkili ve faydalı süreçler
geliştirmek çevre açısından ve ekonomik açıdan önem taşımaktadır. Sunulan proje
kapsamında tavuk tüyü liflerinden farklı yöntemlerle dokusuz yüzeyler elde
edilecektir. Tavuk tüylerinin kendine özgü telek yapısının bu yüzeylerin
filtrasyon verimliliğini arttıracağı yapılan çalışmalar neticesinde öngörülmektedir.
Ayrıca birçok ülkede olduğu gibi ülkemizde de havadaki PM2,5 miktarlarının
ciddi boyutlara ulaşması geliştirilecek olan filtre malzemesinde nanolif
yapılarının kullanımını zorunlu hale getirmiştir. Bu nedenle, tavuk tüylerinden
keratin elde ederek nanolif yüzeyler üretiminin gerçekleştirilmesi
hedeflenmektedir. Tavuk tüylerinden elde edilecek bu yüzeyler bir araya
getirilerek filtrasyon verimliliği yüksek, hava direnci düşük kompozit yapıda filtre
malzemeleri geliştirilecektir.
Bu
projenin; ülkemizde ciddi üretimi olan tavuk eti sanayisinin atıklarından olan tavuk
tüylerinin sanayiye kazandırılmasına, kendine özgü kıymetli nitelikleri olduğu
ispatlanmış olsa da atıl durumda olan bir maddenin ekonomiye kazandırılmasına
ve çevrenin korunmasına yönelik sosyo-ekonomik katkıları olacaktır. Proje ile tavuk tüyünden ilk defa sanayi ölçeğinde özgün ve
yenilikçi bir filtrasyon malzemesi üretimine imkân sağlanacaktır. Tavuk tüyü
liflerinden elde edilen nanolif ve dokusuz yüzeylerin bir araya getirilmesi ile
oluşturulacak olan kompozit yapılar, gerek geliştirilecek yapıların özellikleri
itibarıyla tekstil bilimine, gerekse geliştirilecek proses itibarıyla tekstil
teknolojisine katkı sağlayacaktır. Projenin başarıyla tamamlanması tavuk
tüylerinin kullanımını teşvik edecek, yenilikçi ve özgün yeni projeleri
beraberinde getirecektir.