Akademik Veri Yönetim Sistemi
Yılmaz Asan C. (Yürütücü), Eren C., Lekesizcan A., Demirbaş A. E.
TÜBİTAK Projesi, 2022 - 2023
Bifosfonatlar(Bf) ; kemik metastazlarıyla birlikte seyreden meme, prostat, akciğer kanserleri, multiple
myeloma gibi malignitelerle birlikte osteoporoz, osteopeni, Paget hastalığı, osteogenezis imperfekta gibi
kemiği ilgilendiren sistemik hastalıkların tedavisinde yaygın olarak kullanılan ilaçlardır. Son yıllarda ilacın
yaygın kullanımı ile birlikte bazı komplikasyonları da gündeme gelmeye başlamıştır. Bu
komplikasyonlardan en önemlisi olan çene kemiklerinin ilaca bağlı osteonekrozu (MRONJ) bildirilmiştir. Bu
tanımlamaya göre; antirezorptif veya antianjiojenik ilaçlar ile tedavi görmüş ya da görmekte olan ve
radyoterapi hikayesi bulunmayan hastalarda, çene yüz bölgesinde 8 haftadan fazla süren ağız içi veya
ağız dışı sondalanabilir fistül veya ekspoze kemik varlığı, MRONJ olarak değerlendirilmelidir.
Yüksek doz bifofonatlara bağlı olarak remodeling denilen kemiğin yenilenmesi süreçlerinde bazı
düzensizlikler oluşur. Kemikte yıkımın azalması ile yapım da azalmaya başlar; kemik tamir metabolizması,
büyüme-gelişme kapasitesi ve kemik kalitesi bozulur. Vücuttaki en yüksek remodelasyon oranına sahip
olan çene kemiklerinde ise osteonekroz görülme riski artar. MRONJ’un patofizyolojisi ile ilgili pek çok teori
ileri sürülmesine rağmen halen tam olarak bir fikir birliğine varılamamıştır. Yapılan çalışmalarda
bifosfonatların in vitro ve in vivo olarak endotel hücre fonksiyonunu inhibe ettiği ve vasküler endotelyal
büyüme faktörünün (VEGF) dolaşımdaki seviyesini belirgin olarak azalttığı gösterilmiştir.
Bir mine matriks türevi olan Emdogain (EMD) embriyolojik dönemde domuzdan elde edilen amelogeninleri
içeren saflaştırılmış asidik bir biyomateryaldir. EMD’nin içeriğindeki BMP(Bone morphogenetic protein)
derivesi, bağ dokusundan ortama gelen farklılaşmamış mezenşimal hücrelerin osteoblastlara
dönüşümünü sağlar. Bu aktivite, BMP’leri kemiğin rejenerasyonu için açık bir aday yapar. Son yıllarda
yapılan araştırmalarda akut ve kronik cilt yaralarının iyileşmesinde amelogeninlerin etkisi incelenmiş ve
yara iyileşmesini hızlandırdığı gösterilmiştir. Benzer şekilde, emdogainin, periodontal hasarlı dişlerde ve
kemik defektlerinde de iyileşmeyi hızlandırmasıyla ilgili birçok araştırma bulunmasına rağmen; bifosfonata
bağlı osteonekrozla ilgili herhangi bir çalışma bulunmamaktadır.
EMD’nin periodontal dokulardaki olumlu sonuçları göz önünde bulundurulduğunda, osteoblastik aktiviteyi
indükleyerek MRONJ’un önlenmesinde ve tedavisinde etkili olabileceği düşünülmüştür. Çalışmamızın
amacı; bifosfonat uygulanan ve deneysel olarak çene osteonekrozu oluşturulan ratlarda, EMD’nin
koruyucu ve tedavi edici etkinliğinin araştırılmasıdır.